Euskarak ez du turuta joko dionik
“… y además se ha observado con razón que no hay nombres de lugar que empiecen por T- en Navarra (B. Pottier, en Actas de la 1ª Reunión de Toponimia Pirenaica en Jaca), así que probablemente el protovasco debía de carecer de palabras con esta inicial –en efecto llama la atención la cantidad muy preponderante de extranjerismos en la letra T de Azkue— (Joan Corominas. Diccionario Crítico Etimológico Castellano e Hispánico, 1983).
Nabarmen da, bai, zein urri diren T-z hasten diren euskal herriak (Iparraldean* ez dago bat bera ere) eta dauden bakarrenetakoen izenak (Tutera, Tafalla, Tolosa, Trapaga…) ez dira, antza, euskal sustraidunak.
Beste horrenbeste gertatzen da pertsonen izenen (Telmo, Toda…) zein abizenen (Tellagorri, Torretxea, Torrontegi, Treku…) gainean, bai eta, oro har, hitz arrunten inguruan ere, edozein hiztegitan gaingiroki begiratu besterik ez dagoenez gero.
Izan ere, Corominasek Azkueren hiztegia badu ere gogotan, ezin adierazgarriagoa dateke Etxepareren Hiztegia (Patxi Altuna, 1979), non “Kanpaxa” azpeitiarrak Bernard Etxepareren Linguae Vasconum Primitiae (1545) idazlaneko hitz guzti-guztiak biltzen dituen eta, besteak beste, datu esanguratsu bi agertarazten:
1. Etxeparek T-ez hasten diren hamabi hitz baino ez zituen erabili euskaraz argitaratu zen lehen liburu osoa idazteko.
2. Eta hamabi hitzok (tema, tenpestate, tentatu, testimonio, theologo, thesorera, thornu, trabailu, traidore, tribulatu, triste eta tronpeta) arrotzak dira jatorriz.
*Iparraldean T-ez hasten den hiri bakarra Tardets da baina, jakina denez, Atharratze zaio euskaraz. Antzerako zerbait, Bizkaian, Turtzioz izenaz, euskal jatorria Iturriotz da-eta, antza.
