Ihesi doan etsaiari kandela biz argi
Franco diktadorea armatan altxatu zen 1936an eta 1975ean hil, gehienoi izugarri luze egin zitzaigun ia 40 urteko diktadura ostean. ETA 1959an armatu zen txispaz eta ia 60 urte geroago armagabetu da. ETAk Francok baino hogei urte gehiago iraun du armetan jarria. Franco ohean hil zen eta ETAk ezkutuko zuloren batean dirua hilzorian, zerraldo. Ez, behintat, zutik.
ETAren zein ezker abertzalearen erritmoak beti izan dira zeharo geldoak eta, beti ere, arrunt berantak. 1977ko amnistiaren inguruan Xabier Arzalluzek zera esan zuen: “No venimos para rascar en el pasado. Venimos de cara al futuro a construir un nuevo país en el que valga la pena vivir y en el que todos podamos vivir”. ETAk, ordea, ez zuen inoren bizitzarik lehenetsi, eta ezker abertzaleak ia bi belaunaldi behar izan ditu Arzalluzek duela berrogei urte esandakoaz jabetzeko. Zergatik orduan ez eta orain bai?
Jaio zenetik (1959), amnistia denon artean lortu (1977) eta kartzelak hustu arte, ETAk 60 lagun hil zituen; geroztik, berriz, espetxeak ostera ere betetzeaz gainera, 860 hildako inguru utzi ditu bazterrean. Zertarako? Auskalo! Armatuak nahiz armagabetuak, ez dute oraindik arrazoirik eman. Are gehiago, armagabetzeko orduan zabaldutako gutuna, nondik nora atera jakin ere ez dakiten lau gizagaixoren (zentzurik literalenean) adierazpen patetikoa baino ez da.
ETAren armagabetzearen inguruko attrezzoa dela-eta, hainbatek pentsa dezake EAJ, PSE eta Elkarrekin Podemos ez ote diren inozoegi izan horren eskuzabal jokatzeko. Gaztelaniaz ezagun samarra den esaerak dioenez, ordea, "ihesi doan etsaiari zilarrezko zubia". Eta euskara zaharrean, berriz, Jabier Kaltzakorta euskaltzain markinarrari jaramonik egingo badiogu, "etsaiari kandela biz argi".
