Eskanerpeko eskanerretan
Gero eta sarriago entzun eta irakurri ahal ditugu “europarra”, “kanadarra” eta “irandarra” adierak, garai batean –gaztelaniazko “europeo”, “canadiense” eta “iraní” moldeen ildotik— usu erabili ohi ziren “europearra”, “kanadiarra” eta “iraniarra” sasikoen ordez. Bada zerbait.
Hala ere, erabat hedatua ez ezik, guztiz nagusi jarraitzen du indarrean “eskaneatu” aditzak, gaztelaniazko “escanear” ereduari jaramon eginez, EiTBko zenbait kirol-kazetarik “goleatu” eta “goleatzaile” esan izaten duen bezalaxe, “gol egin” eta “golegile” adierazi beharrean.
Ez dakit ote dakigun, Europako hizkuntza guztien artean euskara (hegoaldekoa) eta katalana (escanejar) baino ez direna gaztelaniaren morroi bakarrak. Alemanieraz eta nederlanderaz (scannen), danieraz eta norvegieraz (scanne), suedieraz (scanna), errumanieraz (scanati) zein gainerako gehienetan, hizkuntza bakoitza bere senari jarraitzen zaio. Are gehiago italieraz (escansione di un documento), frantsesez (numériser) eta portugaleraz (digitalizar).
Jatorrizko sustraia “scan” baldin bada, batek daki zorrotzegiak ote liratekeen “eskandu”, “eskanetu” edo “eskanatu” adierak; baina batere zalantzarik ez behintzat, “eskaneatu” gaztelaniakeria nabarmena dela. Euskaltzaindiak “eskanerra egin” eta “eskanerretik pasatu” proposatzen du. Zergatik ez portugaldarren ereduari (digitalizar) amain eman? Digitaldu, alegia?
Tinajera vacuando carpeta
Ez dirudi giroak onerako egin duenik, Ibon Sarasolak, gaztelaniarekiko morrontza salatzeko, Tinajera muerta vacuando carpeta artikulu ospetsua (Deia, 1982.01.22) idatzi zuenetik. Geroztik berak ere amore eman baitu, garrantzitsuena, nahiz astakeriak esan, euskaraz hitzegitea delakoan, eta garai batean bera izan arren Hego Euskal Herrirako zein Iparralderako estrategia berdina gogotik aldarrikatu zuena. Orain, berriz: “Hay palabras mal hechas que las emplea todo el mundo? ¡Pues adelante! ¿Qué ahora no se entienden en Euskadi Norte? Pues ya entenderán, porque allí el castellano está penetrando a través de las ikastolas.”
Ibon Sarasola aditua da, aditurik bada, eta nik ez diot adimenik ukatuko. Jakituna da, jakitunik bada, eta nik ezin jakintzarik ezeztu. Adituek beti dute arrazoi, baita uste bat eta kontrakoa defenditzen dituztenean ere. Izan ere, adituak ez garenok beti behar dugu egon, zintzo-zintzo, ikasteko gertu. Ezjakinok beharrezkoak gara-eta, jakitunek jakitun izaten iraun dezaten.