Cerretania, Sirtaniya eta Cerdanya
Lliviako sarreran
Cerdanya izena Cerretania (Ceretània) omen da jatorriz. Ptolomeok, Estrabonek eta Plinio Zaharrak iberotzat-edo jo zituzten zerretaniarrak, eta arabiarrek Sirtaniya kokatu zuten “baskunien” auzoan. Zenbait ikertzaileren ustez zerretaniarrak Nafarroako mugaraino heldu ziren eta beste hainbaten aburuz, ostera, euskaldunak izan ziren egungo Cerdanyaraino iritsi zirenak.
Zer gerta ere, mugakide izan zirenaz ez dago zalantzarik, ezta euren hizkuntzen arteko maileguez ere, nahiz bizikidetza hura parez parekoa ez izan: "Pero tratándose de dos lenguas que fueron vecinas durante siglos y correspondiendo la ibérica a un área cultural más potente y expansiva, sería anómalo del todo que tales préstamos no se hubieran verificado ni, además, que la dirección dominante de los influjos fuera del íbero al vasco antiguo y no al revés".
Wikipediari jaramonik egingo badiogu, nabarmena da hainbat toponimo katalanen euskal jatorria: “El carácter bascoide d´una part de la toponimia catalana pirenenca és constatable en un primer cop d’ull”. Joan Coromines hizkuntzalariaren tesia da euskarak bizirik zirauela XI. mendean Pallars Sobirà eskualdeko menditar eta artzain-giroan, ordurako erromantzea nagusitu arren hegoaldeko lautadetako nekazarien artean.
Ur eta Urtx (eta Urgell) behin eta berriz euskal jatorritzat aipatu ohi diren adibide ezagunez gainera, makinatxo bat gehiago dira Katalunian euskal kutsuko toki-izenak. Hona bi helbide oinarrizko samarrak: Llista de topònims d’origen bascoide del Pallars Sobirà eta Topònims d’origen basc a Catalunya.
Jakinekoa, bestalde, garai bateko Cerretania bitan banatua dagoela, Espainiak eta Frantziak, 1659 urtean, Pirinioetako Hitzarmena sinatu zutenetik, Bidasoako Faisaien Uhartean (Konpantzia) hain zuzen ere.
Geroztik, Cerdanya Barrena Espainiaren agintepean geratu zen eta Cerdanya Goiena, aldiz, Frantziaren menpe, Llivia deitu lurralde berezia izan ezik.
Katalunia, XI. mendean. Egun, Rosselloa eta Cerdanya Goiena (Llivia barrutia izan ezik) Frantzia dira. Aran ondoan, Pallars Sobirà, non garai hartan euskarak indarrean omen zirauen menditarren eta artzainen artean.
Aurrez aurre diseinuzko hilerria, Sanavastren, Cerdanya Barrengo bihotz-bihotzean. Atzekaldean, Puigmal gailurra (2.909 m.) joan zen larunbateko elurtearen ondotik.
Sorigerolako Sant Miquel ermita erromanikoa (XI. mendea), Fontanalsen.
