Canfranc-eko tunela, argi bila

Nazioarteko tunelpe hau 1915ean eraiki zen, Somport (1.640 m.) mendatepean, Zaragoza eta Oloroe arteko harremanak areagotzeko eta, besteak beste, Frantzia eta Espainia arteko igarobide lasterrak ez zitezen Euskal Herrian eta Katalunian zehar besterik izan.

Nire sasoiko eibartarrok indarrean ezagutu genuen, 1960ko hamarkadaren hondarrean, 1928an estreinako zabaldu zen Canfranceko geltoki modernista.  Baita bertako ostatuan lo egin ere, Club Deportivoaren eski-sailak antolatu ohi zituen txangoei esker. Sekulako eraikin galanta da, oraindik ere, 241 metro bai luze (bi futbol-zelai beste), ganorazko trafikorik ezean, “Belle Époque” delakoaren lekuko zaharkitutzat gainbehera dirauen arren.

Hiru tren dira, gaur egun, Jakatik Canfranc-era egunero igotzen direnak eta beste horrenbeste, jakina, burdinbide beretik jaisten direnak. Atzo, ostiral arratsaldez, hamarren bat lagun bildu ginen beheranzkoan eta bost baino ez, goranzkoan.

Ttaparra-ttaparra, 35 minutu behar izaten ditu trenak bi geltokien arteko hogeitaka kilometroak egiteko. Gorantza ematen du dezente azkar doala, beherantza, aldiz, geldoantza; baina zentzu batez zein bestez, denbora berbera, Jakaren (800 m.) eta Canfranc-en (1.200 m.) arteko 400 metroko aldea garaitzeko. Etenbako zubiz, tunelpez eta biraz jositako trenbide menditsu eta malkartsua, duela ehun urteko ingeniaritzaren zein teknologiaren gomutagarri.

Hurrengo urtean milioi bat euro ezarriko ditu Aragoiko Gobernuak gainbehera datorren geltoki zaharkitua eraberritzeko eta kultura, hezkuntza, ikerkuntza eta turismo arloko zenbait ekimenen egoitza bihurtzeko. Eta hurrengo hamar urteetan, herri-erakundeek eta enpresa pribatuek 60 milioi inguru erantsi beharko omen dituzte, Formigal, Astun eta Candanchu elkarrekin lotzeko eta inguru-minguru horretan Espainiako eski-domeinurik handiena (220 km.) eraikitzeko. Euskal eskiatzailerik gehien biltzen duen domeinua, besteak beste.

Horra non, berriro ere, Aragoi erreka mitikoaren arroa etorkizunaren trena noiz hartuko zain.

1915an ireki eta 1970an tren-istripuz itxi zen tunela

Canfranceko tren-geltoki modernista (1928), gaur egun

Ttaparra-ttaparra, jira-biraka, harrizko eskalektrikean zehar doa gorantza trenbidea. Elurretan, Collarada gailurra (2.883 m.)

Mendebaldean, Lecherinetako harkaitzak (2.250 m.), trenaren leihotik ikusita

Eta behean, Aragoi erreka-ibarrean, XIX. mendeko gotorlekua, fusilarien dorrea