Beti horrela izan da
Kultura ala tradizioa ote?
Zientzilari taldeak sartu omen zituen bost tximino laborategi-gelan eta, erdi-erdian, behetik gorako enbor gainean hainbat banana eseki. Baita nolabaiteko sistema ezarri ere, tximinoren batek gora igo eta bananak ikutu bezain laster, sekulako ur-jasa handiari amain emango ziona.
Banana bila gora egin zuen lehen tximinoari ez omen zioten beste lauek ezer egin, etsi-etsian erabat busti arren. Hainbat igoaldiren ostean konturatu ziren, ostera, enborretik gora abiatu, bananak hartu eta ondoko zaparradaren arteko lotura estuaz eta, halakoren batean, gorantza abiatzeko keinua egin zuenari sekulako egurra eman zioten beste lauek, gehiago gora joan ez zedin. Handik aurrera beste horrenbeste gertatu zen geroztik ahalegindu zirenekin, igotzeko tentaldia gainditezina izan arren are latzagoa baitzen gorantzako bidea ekiditzeko gainerako lauek ematen zioten makila-salda. Horrela ikasi zuten beti ere hobe zela bakea, behean geratzea alegia, gorantzako abenturetan aritzea baino.
Zenbait astebete geroago, zientzilariek barruko tximino bat atera eta beste bat sartu zuten haren ordezko. Baita euri-jasa sistema kendu ere. Tximino sartu berria bertaratu bezain laster jabetu zen goian zeuden bananez, baita igotzeari ekiteko plantak egin ere, baina konturatu zenerako demaseko jipoia jaso zuen, zer zela-eta inondik ere berak ulertu ez arren. Hurrengo egunetan beste hiruzpalau aldiz saiatu zen gaixoa, baina beste horrenbesteko astindua eman zioten gelakideek. Berriz ere bakeak egin arte.
Ondoko egunetan zientzilariek hasierako beste tximinoetako bat atera zuten eta ordezko berria sartarazi. Berriro ezjakinaren ahalegina eta gainontzeko guztien egurra, bakeak egin arte. Horrela, egunak joan eta egunak etorri, hasierako bost tximinoak atera zituzten eta inoiz ur-jasarik ezagutu gabeko bost berriak bertan utzi. Ezein tximinori ez zitzaion ordea banana bila igotzerik otu, beti ere ondotxo ikasia zuten jipoiaren beldur.
Tximinoek hizketan balekite eta norbaitek zergatik ez ziren banana hartzera igotzen galdetuko balie, ez lukete jakingo zergatik. Segurutik erantzungo lukete: Beti horrela izan da.
Bestelako hausnarketa sakonagorik gabe “beti horrela izan da” delako formulazioari, kultura esaten zaio, edo tradizioa. Bai tximino ezjakinen artean eta baita, antza denez, hainbat mendetako zibilizazioetan ere. Zezenketen kasuan, esaterako.