A Lurte

Auskalo zergatik, baina zorioneko erakusketa ez da jendaurrerako erabat irekia. Egunean zehar hiru hitzordu besterik ez ditu eskaintzen, beti ere ordubete inguruko bisita gidatuak ahalbidetzeko. Horretara, bere kasa ordu erdiko sartu-irtena egin gura lukeenak hobe du Internetek eskaintzen duen informazioaz baliatzea.

Besterik ezean eta, maltzur samar, sarrerako neskatilari galdetu diot A Lurte izenaren nondik norakoaz. Eta berak erantzun:

--  Es que, Lurte significa en aragonés avalancha…*

--  Aaah…

Oso oker ez banago, Candanchún azken urteotan izandako elurbizirik larriena 1985an izan zen, Zapatillaren "tubo" barrenean. Hamalau urteko sei gazte eta monitorea hil ziren, eta beste bost bizirik egokitu. Arabarrak, gipuzkoarrak eta nafarrak ziren denak. Elurpetik konortea galduta eta hilzorian atera zuten hamalau urteko neskatila elgoibartarra elkarrizketatu nuen nik Gaur Egun albistegian. Hogeita zazpi urte geroago neska-mutil biren ama da. Biak eskiatzaileak.

Argazkiaren erdi-erdian Candanchuko “Zapatilla” mitikoa eta bere alboan, goitik behera, eskiatzaile ontxoek baino jaisten ez duten sakan meharra. Malkar barren-barrenetik behera egindako erauntsi zuriak betiko elurperatu zituen sei gazteak.

*Es de claro sabor euskaldun el vocablo castellano “alud”. Los lingüistas no se ponen de acuerdo en si está emparentado exactamente con el término “elurte” (nevada) o con “lurte” (movimiento de tierras). Pero es evidente que se trata de un desprendimiento natural de nieve o tierra. Se trata de un vocablo extendido en todo el Pirineo. Desde el euskera roncalés “lirta” hasta el catalán del Vall d'Aran “lit”, pasando por el bearnés “lurta”, el gascón “eslurra” y el aragonés “lurte”. Se da la paradoja que en los valles de Anso y Echo se utiliza “lurta” incluso hablando en castellano. Todo ello relacionado con el pre-ibérico y pre-vasco “lute” y “luta”, que aparece tanto en los Pirineos como en los Alpes. http://eibar.org/blogak/amatino/261?searchterm=alud