Aupa mutilak, Eusko eta Athletic
Segurutik ez dago Euskal Herrian “Aupa mutilak” izeneko doinua sekula kantatu edo entzun ez duenik. Biribilketa hau Jose Olaizola musikagileak sortu zuen 1905an, Zarauzko batzokiaren inaugurazioa zela-eta. Hernanitik Zarautza trenean joan ziren Olaizola anaiak txistua joten baina, Kiskitzak hainbat urte geroago gogoratu zuenez, “se nos prohibió entrar en el pueblo al son del txistu y tamboril”. Hala ere, “en Zarauz hubo misa, banquete y mitin, entonces se inició el resurgir del txistu, tan espléndido hoy”.
Olaizolak txistuz joteko, letrarik gabe, sortu zuen biribilketa honek sekulako arrakasta lortu zuen berehala eta, urteak joan eta urteak etorri, jendeak herri-kantatzat hartu eta bereganatu zuen. Hain zuzen ere, 1933an, Tolosako Musika Bandaren zuzendariak, Feliziano Beobidek, bigarren bertsioa moldatu zuen herri-kanta zelakoan. “Altza gaztiak” titulatu zuen eta azpian jarri: “Himno de los mendigoizales, dedicado al Athletic Club de Bilbao”. Bertsio hau letra eta guztikoa izan zen, Emeterio Arresek burutua: “Eusko, euskotarrak gara / guk maite dugun aberria / Euskal Herria. / Iaupa mutilak / maite dezagun Euzkadi / askatasuna emanaz / Euzkadi berari.”
Hirugarren bertsioa 1935ekoa da. Titulu berria “Gora gazteak” eta letra, berriz, “Eusko” izenez gaur egun ezagutzen duguna edo: “Eusko, euskotarrak gara / guk maite dugun aberria / Euskal Herria./ Gora Jaungoikoa / gora beti lege zaharra / gora Sabino Arana / gora Euzkadi askatuta “. Letra honek ere, Imanol Olaizolaren ustez (Joseren semea), Emeterio Arreserena izan behar du.
Bitartean, biribilketa honetan oinarrituz egokitu zen 1936ko gerra aurretik Bilboko Athletic-en ereserkia. Gerra ostean, aldiz, aurrekoa ahaztu eta Timoteo Urrengoetxeak egindako beste bat onartzea erabaki zuen Athletic-en zuzendaritzak. Demokraziarekin batera, berriz, Karmelo Bernaolak musikagileak ereserki zaharra berreskuratu eta moldatu zuen, Augustin Zubikarairen berbekin. Eusko, euskotarrak gara...