Buruarekin ezin golik sartu

Egunero gosaltzen dudan gozotegian pastelak fruktosarekin egiten dituzte diabetikoentzat, ETBren arabera Urzaiz golak buruarekin sartzen ahalegintzen omen da eta Euskadi Irratiak jakinerazi zuenez, berriz, alarde tradizionalaren aldekoek plastiko beltzarekin egin zituzten pankartak alarde mixtoari ez ikusi egiteko.

Hala ere, pastelak ez dira fruktosarekin egiten, fruktosaz baizik; golak ezin dira buruarekin sartu, buruaz baino; eta Hondarribian pankartak plastiko beltzaz egingo dituzte segurutik, eta ez beltzarekin. Ekialdeko euskaldunek gero eta gutxiagotan bereizten dute lagun beltzarekin joan eta plastiko beltzaz egitearen arteko aldea. Euskarak zentzu biak betidanik bereiztu dituen arren, gaztelaniaz biak berdinak (con) direnez gero, azkenean guk ere gaztelaniaz bezalaxe.

Gipuzkoan badira zenbait sasijakintsu (idazle, kazetari edo itzultzaile) bereizketa hori bizkaieraz baino ez dela uste dutenak. Baina ñabardura hori euskalki guztietan egin izan da, gutxienik azken bostehun urteotan, XVI. mendeko Zuberoako errefrauetatik hasita: Etxeko sua, etxeko hautsaz estal edo batari harriaz, besteari ogiaz (Bertrand de Sauguis, 1597).

Beste horrenbeste hurrengo mendean Axular nafarrak (bere arantzeez eta karloez min egin) eta Joannes Etxeberri lapurtarrak (bokantza samurraz eta espiritu kartsuaz berotu). Ildo beretik XVIII. mendean Juan Mateo Zabala bizkaitarrak (beti bizi bear ikaraz, ez gogoz, ta bai bake txarraz) eta Agustin Kardaberaz gipuzkoarrak (iltze gogorraz gurutzean josi); baita Gregorio Arrue giputzak XIX. mendean ere (eskuaz txalo jo, loreak malkoaz busti eta doai guziaz apaindu.

Egia da gaur egun bizkaitarrak direla forma hauek ondoen gordetzen dituztenak, baina egia ere bada bizkaitarrek tranpatxoren egiten dutena, berbetan itxurak bete arren, ez dira-eta beti ondo jabetzen lagun baltzagaz joan eta plastiko baltzaz egitearen arteko diferentziaz. Beti baltzaz esan eta kitto.