“Egunkaria”rekin bat, hainbat argudiorekin ez

Aupa Amatiño eta besteak. Ez dut eztabaidetan sartu nahi, nahiko larri dago gure euskara horretan aritzeko. Eta Amatiñori; askoz ere hobe geundeke bere ingurukoak zure euskaltzaletasunaren erdia balute. Gauza salagarri asko aipatzen dituzu baina zeharo harritu nau, torturen aipamenik ez egiteak, niretzat behintzat, egin dituzten astakerien artean, handienetakoa, euskalgintzaren (zati baten)eredu ziren pertsonak horrela umiliatzea eta betirako bildurtuta eta kemenik gabe uztea..... Nik dakidan euskal oso jakintsu batek ez luke hoberik asmatuko...

Amatiño aspaldikoa, arrazoi guztia daukazu ñabardura egiterakoan: zeu ere euskalgintza zara, akabo ba, eta ederki dakit ez zaudela Audientzia Nazionaleko "aulkian eserita", zeuk diozun bezala. Egia, beraz, eta normala zeharo, hori esatea Egunkaria Sortzen taldea osatu genuenok ukan genuen "aurkari" handienaren aldetik, Jose Ramon Beloki eta Mikel Atxaga zenarekin batera. Guztiak, jakina, orduko Joseba Arregiren hegalpe eta babesean. "Euskarazko egunkaririk ezin da egin, eta egitekotan publikoa behar du, EITBren esferakoa..." Etc, etc. Zenbat argudio Egunkariarik sor ez genezan! Akordatzen? Eta dirua hantxe joan zen, zeuok muntatu zenuten batzorde eta bestelako haietan guztietan. Sosik ez Sortzen-entzat. Bai zu eta bai beste batzuk ere euskalgintza zarete, ez dut dudarik, eta ondo dagizu bereziketa egitean, baina neuk ere nahi dut argi jarri, zuek zareten euskalgintza horren kontra, edo gainetik, sortu zela Euskaldunon Egunkaria. Gorantziak, eta gogor segi.

Presaka idazteak eragindako errata batzuk: - Bilboko manifak ordezkatzen duena> Bilboko manifak ordezkatzen duenaK. - Ezertarako> Ezertarako ERE EZ. - Esaten dizudala bezala> Esaten dizudaN bezala.

Bestalde, Amatiño, ahaztu egin zait esatea lasai egoteko, nire helburuen artean ez dagoela "zu ezkutaraztea" edota "zu lotsaraztea". Horrenbesterako ezagutzen zaitut eta ez dut denborarik galdu nahi gaztanberari hezurrak bilatzen.

Amatiño, pozten naiz funtsean gauza bera esaten dihardugulako: Euskaldunon Egunkaria euskalgintzako zati batek egin zuen. Handienak, baina oso-osoak ez. Orain Audientzia Nazionaleko aulkian eserita dagoenak eta Bilboko manifak ordezkatzen duena, hain zuzen ere. Bistakoa da zu ez zarela zati horretako partaide izan sekula eta normala, beraz, egiten dituzun ñabardurak egitea. Publiko/Pribatu auziari buruz, orduan bezala gaur, iritzi desberdinak eduki daitezke, eta munduan izango litzatekeen egunkari publiko bakarretakoa egitea defenda dezakezun mavericka izaten jarrai dezakezu oraindik, horrek atsegin ematen badizu, gainera telebista, irrati, euskalduntze eta herri honek —hizkuntza honek—, beharrezko dituen hainbat erakunderekin nahastuz. Denak publiko behar balu bezala. Derrigorrez. Paradoxikoa da, baina Euskaldunon Egunkaria bera duzu, kontrako ekimen pribatuaren demostraziorik behinena —baldin eta euskaldungoa jabe duen egunkari baten jabetzari "pribatu" dei badakioke—. Eta horrek balio ez badizu, Berria ere hortxe duzu egunero, edo hain ongi ezagutu zenuen (Zeruko) Argia ere bai astero. Besteak beste. Ahazten zaizu esatea, ordea, hedabide publikoen kontrola zeu tarteko zintuen "beste euskalgintza" horrek zuela orduan (ETBko zuzendari), eta "aulkian eserita dagoen euskalgintzaren" kontra egin zuela (zenutela) lan biziki. Esan bezala, zeuden diru publikoak aditu eta kazetari ospetsuen komisioetan "inbertituz", besteak beste. Ezertarako, besteok sortzen geniharduen egunkariariari traba egiteko izan ez bazen. Ederki dakizu hori. Gertatzen dena da, galdu egin zenutela, "osoa ez den euskalgintza" ez baitzen zuekin fido. Urteak behar izan ziren, eta Martin Ugalde eta konpainairen sekulako lanak eta dotorezia, Egunkaria sos apurrak jasotzen has zedin... Eta Atxaga ere tarteko zen, zurekin, Belokirekin, eta konpainiarekin, esan bezala, orduko Arregiren bendizio eta inspirazioarekin. Besteok ginen "lepoko bera zuten betiko zakurrak". Akordatzen? Horixe deitu baitzion Arregik orain Audientzia Nazionalean eserita dagoen "euskalgintza ez oso" horri. Bestalde, ederki dakit Atxagak zer egin zuen eta zer ez kazetari moduan, eta begirunea diodan ala ez nire kontua da, baina nik ez diot errespetuari falta izan eta ez dut okerrekorik adierazi batere. Bestalde, badakit denbora batera, Egunkariaren "kontra" jokatu izanaz damu zela eta egin zuela horrexen damu-aitortza. Ez da gutxi, eta aintzako dut, gainera. Beste batzuri oraindik ikusi ez dieguna, bai baitirudi ez direla sekula erratzen, besteok beti erratuta gaudela dirudien bezalaxe. Esaten dizudala bezala, baina, funtsean ados gaude: zu ere euskalgintza zara, edo izan zara, behintzat, eta ez zaude Audientzia Nazionalean eserita. Ehuneko ehunean nator bat zurekin. Segi ondo.

Herri honen gintzan (edo hark esan zuen bezala Euskal Herria bilatze hontan) SARRItan izan dugu herriko zati batetik sortutako ekimen "pribatu" batzuren publiko egitearen aldeko borroka bat, Euskal Gobernu eta berau sustengatzen zuen/zuten alderdien aldetik. Amatiñok berak aipatzen ditu: aek, ikastolak, Egunkaria... Ikastolen arazoa hartzen badugu, publiko izateko modu zehatza zen kontrako jarrerak sortzen zituena, eta ez publiko izateak. Euskal Gobernuaren aldetik kontrol gehiegi edukitzeak sortzen zuen konfiantzarik eza (Erregearen diskurtsoa ETB2n). ETB alde hortatik esanguratsua da. Ziurrenik gaur egungo telebista publiko gehienak. Tokatzen den gobernuaren menpe egon beharra ez da eraginkorra inolako hedabide, proiektu edo ekimenentzat. Gobernuan dagoen alderdiak bere benefiziorako erabili badezake, ez da tresna egokia. Pentsa zer litzatekeen Berriaz (edo Egunkariaz, agian publiko izatean ez bai zuten itxiko) gaur egungo Euskal Gobernuaren tresna izango balitz. Uste dut ukaezina dela legegintzaldi hontan hezkuntzak eta EITBk aldaketa sufritu dutela. Mota hortako egunkari baten alde egoteko modu bakarra, irabazleen taldekoa izanez gerta daiteke. Horren aldean dagoen aukera bakarrenetakoa zein da, gaur egungo hedabideei erreparatuta: mundu mailan negozioa duten petrolera eta gas konpainiak ere parte diren enpresa handiek sortutako irrati, kazeta eta telebistak. Zein da hobea? Hemen egin dugu beste bat. Mota bateko hezkuntza edo hedabideak behar zituela uste zuen herritar multzo batek sortu eta sustengatzen ditu berarentzat egokiak direla derizkion hezkuntza eta hedabideak. Helburu bakar funtzioa ipinita. Ikastolak ikasteko dira, ez inor aberasteko. Galdera da, badago modurik publiko izateko "kontrol" hortatik apoarte? Ze neurritan dauka gobernu batek Unibertsitate publikoetan ematen denaren ezagutza eta eskua sartzeko aukera? Ez dira unibertsitate publikoak eskola publikoak baino askeago? Ezjakintasunetik hitz egiten dut, baina Unibertsitateko errektore burua aukeratzeko moduak ez al dio askatasuna ematen? Badago hori egunkari edo telebista batera eramaterik? Horrelako egunkari publikoak zer irudituko litzaizkiguke? Eta ikastolak? Uste dut S. Alba Ricori irakurri niola, Venezuelako azken golpe saiakeran hedabide desberdinek izandako jarrera aztertzen zuen liburu batean. Hedabide publikoen defentsa sutsu bat egiten du, baina gaur egungo telebista publikoen ereduak salatuz. Aipamena hemen idatzi nahi nuen baina ez dut aurkitu zer liburutan zen. Neri atsegina egin zitzaidan proposatzen zuen ideia. Herri hontan eta beste askotan arazoa da gobernuan dagoenak bere tresna sortu nahi duela, eta beraz herriak (edo zati batek kasu hontan) berea sortzen duela. Batek dirua izaten du eta besteak zailtasunak, baina gogoa eta babesa. Imajina Berria, gaur egun daukan ildoa, ekipoa eta buruzagitza aukeratzeko askatasun ber beraz (bai, ez gutxiago, baina ez gehiago nahi baduzu), baina EITBk duen diru mailarekin (eta ez dut esan nahi izugarria duenik, baina Hitza desberdinekin konparatuko bagenu...). Eta ez naiz sartuko beste diskusioan, Egunkaria egin, egin genuelako, eta itxi baziguten ere, egunero (Noizko Berria astelenetan?) Berria irakurtzen dugulako, beste hura nun dabilen...

Kanpotik hitz egiten dut, mobida guzi hauek gertatu zirenean ni oraindik gizon izatekoa bai nintzan, baina etxeko jangelan herriko ikastolako irakasleeen eztabaidak ikusiak ditut. Ni ibilia nago "prentsa eukaraz!" zioten pegatinak banatzen eta dirua biltzen eta anai bat aek-ko irakasle izana da. Beraz zerbait aditua dut. Amatiñok euskalgintzaren publiko etgitea eta profesinalizatzea aipatu du, eta hau esan du:"Geroztik, euskalduntze-alfabetatze arloa, publikoa zein pribatua, sektore erabat profesionala da." Bai? baita Nafarroan ere? Nork eta nola erakusten du euskera Nabarrenkoxen? Arazoa hori da, euskalgintza zati batek behar zuen irakaskuntza eskeintzerik ez du Euskal Gobernuak. Nik apustu egingo nuke Egunkaria sortu zenenko garaian gizarteko zati batetik sortutako ekimenak desaktibatzeko edo Gobernuaren itzalpera ekartzeko zegoen giro hori egon ez balitz eta Gobernutik beste modu batera planteatu izan balitz egunkari publiko baten sorrera, Egunkaria Sortzenekoek jarrera desberdina izango zutela. Joseba Arregirekin hori zail ikusten badut ere. Beti egon den kezka sortutakoaren independentzia galtzea izan da. Eta momentuko gobernuaren irizpideen menpe egon beharra. Eukal Gobernuak sortutako hezkuntza sistemak ez du inor euskalduntzen Baionan. Eukal Gobernuak sortutako telebista publikoa ez da ikusten Tuteran. Hori izan da ene ustetan Euskal Gobernuak proposatutako publikotze ereduek kontrako jarrera sortzeko arrazoietako bat. Hori eta Euskal Gobernuak erabat "bere tresnak" eraiki nahi zituela. Agian hemen dator Hasierrek egin duen kritikaren muina: eta Euskal Gobernuak gizarte ekimen horien aurkako "acoso y derribo" jarrera bat mantendu zuen. Hori ere euskalgintza izan zen, baina beste euskalgintza bat. Eta gizartetik sortutako euskalgintza hori itotzen saiatu zen, behin eta berriz. Eta herri hontan sortu diren ekimen asko Euskal Gobernuaren "aurka" sortu zituzten/genituen, gero urteak pasa ahala eta giroa aldatu ahala, euskal Gobernuaren diru laguntzen bitartez erraztu zaie lanean jarraitzeko aukera. Eta Egunkariarekin berdin. Egunkaria Sortzenen aurka planteatu zen zuen ekinbidea. Egunkaria ez zedin sortu egin zenuten lan eta ez euskarazko egunkari bat sortzeko. Eta Egunkaria itxi eta Berria zabaltzeko izereditan genbiltzala (Martxeloren irudia burutik kendu ezinik) Eusko Jaurlaritzatik berriro ere etorri ziren proiektu berri hori eztutzeko ahaleginak. Eta herri hontan sortu diren ekimen pribatu asko, izaera aldatu gabe pubiko izateko biderik ez zutelako sortu zirela uste dudanez, iruditzen zait loturik daudela publiko-pribatu eztabaida eta Egunakria Sortzen eta Jaurlaritzaren arteko eztabaida. Gizartearen zati batek beharrezkoak zituen tresnak sortu zituen eta botereak (orain arte hitz hau irakurri gabeak ginen) tresna horiek kontrolatu ezin izan dituenean deuseztu egin nahi izan ditu. Biak izango dira euskalgintza, baina nere herriko kirol kaia ere Herrigintza zen, eta aukeran nik nahiago haren aldekoak etxean gelditu izan balira, telebista ikusten. Amatiñok bere lana euskalgintza publikoa izan zedin egin zuela esan du; Borroka bakarra Publiko/pribatua izan balizt bezala.

Diozun bezala, Amatiño: "Gauza bat da esatea Egunkaria itxi zuten une berean euskaldun guztiok erasotuak sentitu ginela eta, beste gauza bat, horri buelta eman eta atzekoz aurrera salatzea, hain zuzen ere euskaldunok erasotzeagatik izan zela."

Gauza batarekin, ados: uste dut euskaldun asko eta asko sentitu ginela erasotuak. Beste gauza, desberdina da. Eta ez dut uste auzipetuek bederen, esaten dutenik hizkuntzaren kontrako eraso espezifiko bat izan zenik. Horra Martxelo Otamendiren azalpena duela egun gutxiko elkarrizketa batean:

El objetivo del cierre del diario fue dar un aviso a los vascos-as en una época, 2000-2003 en la que la relación Madrid-Vitoria era muy mala y se hablada, y proponía en algunas tertulias, desarmar a la Ertzaintza, suspender la autonomía vasca... Nos utilizó el PP para enviar un aviso a los vascos-as: "Estamos dispuestos a hacer lo que sea necesario para enseñar a los vascos que tienen que cejar en sus pretensiones autodeterministas, independentistas, plan Ibarretxe o lo que sea; y para que vean que vamos en serio vamos a hacer algo que ni el más negativo de los agoreros esperan, cerramos el único diario en euskara, arrestamos en espectaculares operativos policiales a sus directivos, les acusamos de ser miembros de ETA, les incomunicamos y torturamos a algunos de ellos. Así de darán cuenta de que vamos en serio".

Nik uste dut zuzen dabilela Otamendi. Beste teoria bat izan daiteke delituen kontra egitea eta justizia bilatzea izan zela operazioaren motibazioa...

Barkatu lehenago erantzun ez izana,baina ei,ei, ei.

Jakizu ez naizela EZKUTUAN ibili ezta ibiliko ere. Sarean hitz egiteko izengoitia "arrikitaun" aukeratu badut 2 arrazoigaitik izan da; 1.a nik ez dut Casa Solar delakorik (akaso eguzkitan denbora gehiegi emateari horrela izenda dakioke, orduan bai, badaukat) eta 2.a zure erantzunaren zain "arrikitaun nagoelako" (euskaltegiko txistea da, ikasle batek horrela bota zuen behin irrikitan beharrean arrikitaun. Txiste merkea? beharbada, baina niri grazia egiten dit)

KOLDARRA? Ezta pentsatu ere, erraz topatuko nauzu zure enpresa berriaren tximeneapean, izan ere Meatzaldekoa naiz jaiotzez eta Muskizen egin dut beharra hainbat urtez (datu gehiago geroxeago emango dizkizut) Bitartean hemen bere berbak justifikatzeko edo zuzentzeko adorerik izan ez duena zeu zara. Gogorarazi behar dizut ARTIKULUAN AIPATU DUZUNA ETA 11 ALDIZ GALDEGIN DIZUDANA ORAINDIK EZ DUZULA ARGITU. Hau zen nire hasierako galdera: Euskalgintzaren kontrako erasoa izan ez bada, zertarako jo zuten Egunkariaren kontra?

GIZALEGEA ikastea falta zaidala diozu, beharbada: Ni ez naiz zure moduan berbak neurtzen duen horietakoa (azken purrustada salbuetsita dago?), ezta Basarrateko Unibertsitateko estudiante tunantea, baina gurasoek irakatsi zidaten pentsatzen dena esaten eta egia beti aurretik jarri behar dela. Horixe da niretzat gizalegea eta ez besterik. Nire berbek mindu bazaituzte, kontutan hartu zelakoak bota dituzun hasierako artikulu horretan eta zenbat euskaltzale errazegi mindu. Hala ere, torero deitzeagatik iraindu bazaitut barkamena eskatzen dizut, marianitoagatik izan bada, beno, La Arenako hondartzan pagatuko dizut.

Azkenik,gabonetako izpirituak (eta senak) hala agindurik bukaera eman nahi diot kontu honi, zeure esku dago orain ni haltzara fruitu bila bidaltzea, edo giza-legez eta ausardiaz neure galderari erantzuna ematea. Eta marianitoa gura baduzu, erraz topatuko nauzum Muskizko Ortze tabernako zerbitzariari Mariluzen semearen telefonoa eskatu, izenaz galdetzen badizu, gogoan hartu; arrikitaun.

Adiorik ez!

"hau ez da literatura eta ni ez naiz idazle" Erabat ados Amatiño jauna, zu ez zara idazlea, zeu plazagizona zara; errekortadorea hain zuzen. Plaza erdira atera, kristorenak bota eta zezena batetik bestera toreatzen duzu. Bejondeizula!

Euskaraz tutik ulertzen ez nuenean zure irudia agertzen zen nire etxeko telebistan eta - joño, neuk horrela egin nahi dut! esaten nuen neure artean. Egun, euskaraz bizitzen saiatzen den honek zera diotsu; Amatiño jauna, orain ere neuk zure modukoa izan nahi dut. Gai zara zuria beltz bihurtzen eta gainera inolako lotsa barik! Euskal orojakilea eta epaile zintzoa! Euskaraz garbi eta hitzak zuri!

Egunkariaren aferak duen pisua eta zure artikuluaren baieztapen merkeak tartean izango ez balira, marianito bat hartzera gonbidatuko zintudake euskalgintzaz duzun ikuspegiaz berba egiteko, baina ikusita ez duzula neure aurreko mezuei erantzun, bada alaporai segi toreatzen zure plaza txikian!

Eguberri on zuretzat ere bai!

Hasier:

Honetaz ezer ez dakien norbaitek pentsa lezake zuk nahi duzula nik damuz, ezkutuz edo lotsaz ahaztu nahiago nukeen jokabide maltzurren bat gogorarazi. Baina, hala ere:

Ni ez naiz sekula ezein ekintza pribaturen kontra aritu eta bai, ordea, euskalgintza erakundetu eta publiko bilakatzearen alde --ikastolak, irratia, telebista, egunkaria zein gau-eskolak izan—, eskuinetik nahiz euskal mundutik kanpo egiten zitzaigun hainbat eskabide “normalen” kontra. Ez naiz inondik ere horregatik damu. Alderantziz baizik.

Gogoratzen naiz, bai, irrati, telebista, egunkari eta gau-eskola publikoaren alde agertu ziren aurrenetakoa izan nintzela eta ez naiz horregatik ezkutatuko. Ezta zuk ni ezkutaraziko ere.

Gogoratzen naiz, bai, lauretarik hiru lortu genituela –Euskal Telebista, Euskadi Irratia eta HABE— eta ez naiz horregatik lotsatuko. Ezta zuk ni lotsaraziko ere.

Aurrekontuei dagokienez, ni baino dezente gazteagoa izan arren, beldur naiz ez ote diharduzun urteak, ardurak eta erantzukizunak nahasten baina, zer gerta ere, ez ahaztu gero euskal kazetaritzaren historia apalean arras aurretik dituzula Mikel Atxaga eta Jose Ramon Beloki. Errespetu pixka bat, besterik ezean Mikel Atxaga zenari behintzat, bere bizi guztian ez baitzuen lan, lan eta lan egin baino, beretzat sekula ezer eskatzeke.

Bai, arrazoi duzu. Aukeran nik nahiago euskal egunkari publikoa, euskal irrati publikoa nahiago izan nuen bezala. Egia esan, ez dakit zergatik ez zen horrela izan, ni ez negoen-eta orduan hartan. Behar bada ez dugu sekula jakingo zelakoa izango zen. Nik beti pentsatu izan dut orrialde gehiago izango zituela, eskaintza gehiago, aniztasun gehiago, irakurle gehiago, langile gehiago, profesionalagoak eta hobeto ordainduak, Euskadi Irratia lekuko. Eta zuzendariak ez lirateke, ez, Audientzia Nazionalean eseriko. Neretzat hau guztia ere euskalgintza indartzea, sakontzea, sendotzea eta zindotzea da. Baina hainbatek uste izan zuen ezetz. Zergatik ote?

Orain hurrengo ordena pixka bat eskatzen nuen eta ez da horratik batere erraza. Hala ere, hainbeste fronteren aurrean kausistikari erantzun ezinarez ezinez, zilegi bekit oinarrizko hiru ideia azaltzea:

1. Hau nere bloga da. Ez ministeritzarena. Ezta wikipediarena ere. Idazten dudanaren erantzule naiz ni, ez idazten ez dudanarena. Are gutxiago hemen inondik ere ez daudenen erantzulea.
2. 1986an, paroan nengoelarik, Eusko Jaurlaritzaren ikerketa-dei publikoari erantzunez nere egitasmo bat aurkeztu nion Kultura Sailari. Baita ezezkoa jaso ere. Egitasmo beretsua aurkeztu nion ondotik British Council-i, hitzordua eman zidaten Londresen, hegazkina hartu eta Trafalgar Square-ko egoitza nagusira joan nintzen, eta Manchesterreko Unibertsitatean amaitu nuen The European Institute for the Media erakundearentzat “The Reporting of Violence on Television New Services” izenburupeko azterketa egiten. Besteak beste, hau da nik Kultura Sailarekin nuen hurbiltasuna, distantzia edo dena delakoa.
3. Ari naizela, ari naizela (Pello Errotak Txirritari esan bezala) Andu Lertxundiren azkena irakurtzen, honako honekin egin dut bart tope:

“Problema jakin baten aurkezpena eta problema horren beraren soluzioa bereizten zituen Txekhovek. Estreinakoa egitea omen dagokio idazleari. Galderak formulatzea, ohikoak ez diren ikuspuntuak saiatzea, ibili gabeko bideetan ausartzea…

Soluzioa ematea ez da idazle baten egitekoa, bere lana ez da erlijioaren edo soziologiaren esparrukoa. Eta moralari dagokionez, testu barruko koherentzia gordetzea da literaturak zaindu beharreko moral bakar-bakar-bakar-bakarra”.

Segurutik hau ez da literatura eta ni ez naiz idazle (ala bai... García Marquezi --eta ez Balzac-i, ordea-- jaramonik eginez gero?) baina, gutxienik, zilegi al zait nere buruarekin koherente izatea?

Eguberri on guztioi. Eta eutsi goiari.

Ez naiz sartuko EiTBk dituen profesionalekin. Uste dut horietako asko profesional onak direla. Baina nor eta bere hagiografia Wikipedian kolatzen saiatu zenak; Josu Jonekin batera EiTBtik Industriara, Industriatik Sabin Etxeara eta Sabin Etxeatik Petronorrera doanak; justo orain, ETBk Erregearen emisioa egin duenean, Radio Euskadik bere entzuleen herena galdu duenean... Egunkariak publiko izanda hobe joango zela defendatzeak tristura baino farregura ematen du.

Azal lodia eduki behar da gero Petronorreko talaiatik Ares eta enparauen mezu bera emateko.

Zuk jarritako puntuak argitzerik ba al dago?(nahi duzun neurrian, ahal duzun doinuan)

1. "...ez dut uste “Egunkaria” euskaraz baino ez zelako itxi zenik. Ez dut uste epaitegiko aulkian eserita dagoena “euskalgintza” denik." Ah ez? eta zer da Camorra? errusiar mafia? pedofilo koadrtila bat? Esan mesedez nola definitzen duzun "eserarazi" dituzten horiek.
2. "... baina Egunkariaren inguruan saltzen ari zaigun ideia da egunkari bat itxi zela, bestelakorik gabe, euskaraz zelako. Eta ez da egia." Ah ez? esan mesedez zergatik itxi ziguten orduan (ziguten diot, izan ere egunkaria euskaltzale askoren, baina ez guztien, diru ekarpenari esker atera zen)
3. "...Azken berrogei urteotako eskarmentuak ezertarako balioko al digu?" Joer Amatiño, kopeta behar da horrelakoak botatzeko! Zeuek gobernatzen ibili zareten tarte luzeeeeeean, ederki erakutsi diguzue zerk balio duen eta zer ez. Ez al zara konturatzen euskal Adituon berbak(Joseba A, Kepa A, Luis Alberto A...)zein gustura jasotzen dituzten euskararen kontrako diskurtsoa jorratzeko? Esan mesedez, epaiak nahita egiten dituzu ala nahi barik? jakitun ala axolagabe?

Eskerrik asko!

Nik hasierako idazkira jo nahi dut, zuzenean. Mikel Atxagarentzat errespetua eskatzen duzun berak, honakoa diozu: Bai, “Egunkaria libre” delako leloarekin bat nator baina ez, ostera, manifestazioaren inguruan zabaldu den zenbait lelorekin. Ez dut uste “Egunkaria” euskaraz baino ez zelako itxi zenik. Ez dut uste epaitegiko aulkian eserita dagoena “euskalgintza” denik. Burua urdintzen hasia garenok ez gintuzke harritu behar Joseba Arregiren menera (Beloki, Unzalu, Arginarena, Gzlez Txabarri eta beste hainbat "euskalgintzako eragile" bezalaxe)izan zen jopuak esandakoarekin. Baina euskalgintzan gabiltzanok ondo gogoratzen dugu Egunkaria sortzeko zenbat traba eta oztopo jarri zituzten, "Korrika" nola boikoteatzen zuten (ETBn, bai, Amatiño, zuzendari zinela), eta azken finean, zenerabiltzaten argudio bakarra zen gero Audientzia Nazionalak erabili duena (Dena da ETA, edo Arregiren hitz haiek, Etxeberriak goian aipatu dituenak). Herri honetan euskalgintzan jarduen duen tontoenak ere badaki zergatik itxi zuten Egunkaria (Dena da ETA), eta euskalgintzako zati hori (ez bakarra, baina bai handiena) deseroso egiten zaie (eta are deserosoago Egunkariaren auzia hasi zenean, Aznarren erasoaldi bortitz hartan), zuri ere, Amatiño, egiten zitzaizun legez. Eta euskalgintza da aulkian eserita dagoena, euskalgintza (deserosoa) delako, ez beste ezergatik. Iñaki Uria, Torrealdai, Martzelo... beste ezer ba al dira, bada, Amatiño? Eta, bukatzeko, galdera bat: Zergatik uste duzu, bada, itxi zutela Egunkaria? Zein hipotesi duzu?

Publikoa vs Pribatua. Zinez oso interesgarria izan daiteke mezuak horretara eroatea. Baina, zure artikulura itzuli nahi dut, eta Amatiño Jauna, mesedez erantzun. Euskalgintzaren kontrako erasoa izan ez bada, zertarako jo zuten Egunkariaren kontra? Acebesek zioen euskal kulturaren alde egin zutela, zeuk baduzu beste teoriarik?

Erantzuna mesedez 11 urteko ume batek ulertzeko modukoa izan dadila, zure aurreko erantzuna irakurrita horrelaxe sentitzen hasia bainaiz.

Berriz ere, eskerrik asko.

Ea ordena apurtxo bat, hemen eztabaida bi elkarren nahasian daude-eta. Bata da publiko/pribatuaren eztabaida eta, bestea, egitasmo pribatuei eman beharreko dirulaguntza publikoak. Aurrenengo eztabaidarekin zer ikusi asko izan nuen eta bigarrenarekin ezer ez.

Euskararen egoerak horrela behar zuelakoan, nik komunikabide publikoak sortzearen aldeko apostua egin nuen orain 30 urte, gau-eskolak erakundetzearen alde egin nuen bezalaxe. Nik ez dut sekula esan arrazoirik nuenik, onena horixe zela uste izan nuela baizik.

1980-81 urteetan gau-eskolak erakundetzearen alde herririk herri aritu nintzen kontra zeudenekin jendaurreko eztabaidan, baina zaratatsuenak aurka azaldu arren, historiak frogatu zuen euskalduntze eta alfabetatze lanbidea hautu profesionaltzat zeukaten gehienek onuragarritzat jo zutela aukera hura. Geroztik, euskalduntze-alfabetatze arloa, publikoa zein pribatua, sektore erabat profesionala da.

Nik sumatu edo amets egin nuen, bai, beste horrenbeste ere egin genezakeela euskal egunkariaz baina 1982an Eusko Jaurlaritzaren Euskara Zuzendaritza utzi eta ETBra pasatu nintzen. Eta hantxe amaitu zen, behin betiko, Kultura Sailaren erabakietan izan nezakeen eraginik. 1986an EAJtik galdetu zidaten zein ote litzatekeen “Mendebaldeko tradizioaren kontra, egunkari publiko bat egiteko arrazoia”. Baita nik zehatz erantzun ere: “Hizkuntza arrazoia”. Eta honek guztiak idatzita jarraitzen du. Baina hau egia izanik, egia ere bada neri inoiz inork ez didala iritzirik eskatu Jaurlaritzaren subentziorik emateko, ezta modu batez edo bestez banatzeko ere. Hala ere, norbaitek uste baldin badu --Hasier Etxeberriak segurutzat jo bezala-- Kultura Sailburuak ETBren zuzendariari galdegin diezaiokeenik dekretoak indarrean jartzeko edota Eusko Legebiltzarraren esana betetzeko…

Nik uste dut euskarak erakunde indartsuak behar dituela, eta ez koiunturalak, erabat estrukturalak baizik eta zati luze baterako gainera. Eta horrek guztiak nolabaiteko azpiegitura publiko finkoa behar duela. Jauzi hauek ez dira edozein unetan gertatzen, zenbait ziklo historikotan baino, eta 1980eko hamarkadaren hasieran horrelako aukera-punttua izan zen egunkari sendoa egiteko. Ez zen gertatu eta kitto, baina ez neri esan munduan parekorik ez dagoela eta… Gauza horiek eskuinaren eta euskal munduaren kanpotik esaten ziren duela 30 urte. Orain, antza, euskalgintza aurrerakoiaren izenean… Ez dugu askorik aurreratu.

Hizkuntzaren arrazonamenduz hain zuzen ere, makinatxo bat gauza dugu Euskal Herrian mundua zehar batere normalak ez direnak. Eta? Zergatik zen anormala EITB erakundepean paperezko prentsa idatzia euskara hutsean egitea eta orain, ostera, normaltzat jotzen dugu eitb24 elektroniko elebiduna? Ez dago munduan ezer erridikuluagorik aurrerakoi atzerakoiak baino.

Dena dela, modu batez edo bestez, oker nahiz zuzen, ni ahalegintzen naiz azaltzen zergatik nere ustez, euskararen hobe beharrez, nahiago izan nuen euskarazko egunkari publikoa. Baina inork ez dit ordea sekula adierazten pribatuaren abantailarik. Eta zein erratua nagoen eta zein txarto portatu naizen azpimarratzeaz gainera… inork azalduko al dit behingoz zergatik EITBk izan behar duen publikoa eta egunkariak ez?

Oharra: Hau Gariren hausnarketa irakurri aurretik idatzia dago. Hausnarketa da, ez da gero gutxi.

Ni plazara ezta? Eta hi, berriz, ezkutuan, koldar hori. Hik besterik uste arren euskaraz ikastearekin bide erdia baino ez duk egin. Orain giza-legea falta zaik. Ikasiko al duk? Ala beste hogei urte behar izango al dituk?

Amatiño: Arrikitaunek arrazoi osoa dauka, hemen koldarrik egotekotan zu zara nagusia, zure hitzen gainean azalpenak eskatu dizkizu eta zuk eman ez. Lotsabako halakoa!

Niri Egunkaria lehengo Euskadi Irratia baino asko pluralagoa iruditzen zitzaidan. Zer esanik ez gaurko Euskadi Irratiarekin alderatuta.

Egunkaria sortu zenean gaztea eta erdaldun hutsa nintzen, beraz ez daki askorik gertatu zenari buruz. Baina urteek ematen duten ikuspegiarekin ez dut uste gauzak gaizki egin zituztela esan daitekeenik.

Ondo izan.

Amatiño, kontu batzuk argitze aldera.

Nik ez dut inon idatzi ez segurutzat jo, Kultura Sailburuak ETBko Zuzendariarengana jo zuenik ez dakit zein erabaki hartzeko. Ez hasi kaktusarena egiten, otoi. Esan dudan bakarra da Egunkaria Sortzen-en parean, beste batzorde (finantziatu) bat sortu zuela zeu ere tartean zintuen Joseba Arregiren aldeak. JR Beloki zen buru. Ala ez? (Nahi baduzu talde hartako hainbat kazetari "ospetsuren" izenak ere argitara ditzakegu, eurek egiazta dezaten, bileretara joan ziren "beste" egunkari bat sortzeko eta kobratu ote zituzten bilera haiek. Nahi?).

Publikoa versus pribatua. Ados nator aipatu duzun "publikoaren aldeko" hausnarketa ia guztian, eta euskarak ez zituzkeela edukiko beharrezkoak dituen trepetak hala izan ezean (eta euretako askoren sorreran zeu egon zinela), baina ez gara horretaz ari, beste batean ari gintezkeen arren. Abaiapuntua zen hemen badirela Euskalgintza batzuk, gutxienez, bi eta ez bat eta bakarra, eta ados gatozela horretan. Batekoek Euskaldunon Egunkaria sortzen egin zuten lan (eta orain Audientzia Nazionaleko aulkian ordezkatuta daude/gaude); eta bestekoek kontrako ahalagina egin zuten, Arregiren agindupean. Ala ez?

Gezurra da, halaber, Eusko Jaurlaritzarentzat "1980eko hamarkadaren hasieran horrelako aukera-punttua izan zen egunkari sendoa egiteko". Horixe da, hain juxtu, zuri orduan —eta badirudi gaur ere—, iruditzen zitzaizuna eta besteoi ez. Inondik inora ere ez. Barkatuko didazu, baina nire oroimena ez bada guztiz txarra, eta itxura batean publikoa/pribatua bazen ere planteamendua, niri iruditzen zitzaidan pentsatzen zenutela "geure kontrolpekoa (diru publikoarekin) versus euren kontrolpekoa (jabetza pribatuarekin)". Esan nahi baita, "Amatiño partaide ez duen euskalgintza horren jabetzako" egunkaria baino, nahiago zenutela zuen kontrolpeko egunkari publikoa, diru publikoarekin egindakoa, jakina. Baina hori benetan ez zen hala. Alde batetik, ez zegoelako egunkari publikoen eredu garbirik inon eta, bestetik, ez zegoelako horretarako aukera errealik. Horrelako aukerarik benetan izan balitz, zuk (zuek) egin egingo zenu(t)en "zeuon egunkari publikoa", Euskaldunon Egunkariarik sor ez zezan "beste euskalgintza" horrek. Ala ez?

Zergatik EITB publikoa eta Egunkaria ez, galdetzen duzu. Arrazoiarekin, gainera. Baina nahasten dituzu Internet bezalako kontu xumeagoak (eitb.com) eta abar. Sar zenezakeen tartean, EITB behin eta berriz sortzen ahalegindu izan den aldizkari desastrea, esaterako, argazki polit eta guzti sekula inora iritsi ez dena, hain baitzen pastitxe jasangaitz eta faltsu. Ez naiz batere aditua gauza hauetan, baina, besteak beste, iruditzen zait EITBk publikoa behar duela, beste modurik ez baitago izan dadin. Euskaldunon Egunkaria, ordea, errealitate zen. Zu(ek) ez besteko euskalgintza horrek egia bihurtutako ametsa.

Zeuok eduki zenuten bere sorreran laguntza eta babes publikoa emateko eskumena, baina uko egin zenioten horri, eta traba baizik ez genuen ikusi zure-zuen aldetik. Antza, Egunkari "hobe, zabalago, langile hobeto ordainduekin, etc., etc." egiteko aitzakiarekin. Baina ez zenute ezer egin, hala ere, erabakia eta diru publikoa zeuon eskuetan eduki arren. Eta "zuek ez zareten euskalgintzak" ostera, bai, lortu zuen. Eta itxi egin zuten. Bortxaz. Guardia Zibilek. Seguruenez, "zuek zareten euskalginzarena" izan balitz, ez zuten itxiko. Baina hori ezin jakin, zuek ez baitzenuten egunkaririk egin, eta guk bai. Horregatik gaude Audientzia Nazionaleko aulkian eserita, eta zuek ez.

Milagarrenez zoriondu nahi zaitut, bada, atera duzun ñabarduagatik: Euskaldunon Egunkaria egin zuen euskalgintza eta zure euskalgintza ez dira bat eta bakarra. Horixe bai ezetz!

Arrikitaun:

1. Nik hasiera-hasieratik uste izan diat Informazio Gizartea dela-eta telefonoz zenbaki ezkutuz eta sarez izengoitiz dihardutenek purrustada ezezik gutxiespenik handiena merezi dutela.
2. Nik ez zeukat nere blogean inoren erritmoan eta inoren gaitan sartu beharrik, are gutxiago ezezagunari jaramonik egin beharrik. Jarri ezak hik bloga eta eutsi egiok nahi bezain luzaro gustukoago duan arloari.
3. Nik ez zeukat hire peskisan ibili beharrik. Hi etorri haiz enera. Hik jokatu behar duk hasiera beretik giza-legez.
4. Ez diat zalantzan jartzen hire gurasoen borondate ona giza-legea zer den hiri irakatsi nahi orduan baina, antza, ez diek ondo ulertu. Giza-legea ez duk norberak nahi duena esatea, norberaren egia denaren aitzakiaz, inorenak begirunez hartzea baino, inorenak ere egiazkoak izan daitezkeelakoan.
5. Behar bada bada arrazoi duk toreatzaile samartzat jotzen nauanean. Baina, hala ere, ez egik gero pentsa ni toreatzaile naizenik hi zezena haizelako. Idiskoa besterik ez haiz-eta.
6. Eta, hitza hitz, marianito hori zor didak La Arenako hondartzan. Hik jarri eguna eta ordua.

Honez gero datorren urtean izan beharko dik. Urteberri on.