“Batasuna eta Indarra”ren tronpeta jo du berriro EAJk
1977ko afixa
EAJk %29,3 lortu zuen (inork uste baino gehiago) 1977ko hauteskundeetan eta PSOEk %28. Hiru urte geroago, aldiz, jeltzaleek %38 eta sozialistek %14,2. Beste modu batez esanda, 1977an PSOE-PCE-UCD-AP konstituzio-alderdiek %56,9 lortu zuten eta 1980an, ostera, %35,53 baino ez. Zer gertatu zen hiru urte haietan?
“Batasuna eta Indarra” izan zen 1977an, Iruñeko Batzar Nagusian, EAJk aldarrikatu zuen leloa eta hiru arlotan oinarritutako estrategia plazaratu: oinarrizko ideia garbiak eta finkoak, autonomiaren aldeko erronka eta alderdi-antolakuntza ordenatua.
Aurren-aurrenik, ideia garbiak, argiak, finkoak eta irmoak, ulerterrazak eta aldagaitzak. APk ez zuen jakin zer egin frankismoaren ondareaz, HB gauza izan ez zen bezalaxe ETArenari aurre egiteko. UCD desagertu, PSOEk marxismoa utzi eta PCEk leninismoa ahaztu. Demokraziarantzako trantsizio hartan, ezein alderdik ez zion jendeak itxaro zezakeenari heldu, EAJk izan ezik. Jeltzaleek 1937ko Eusko Jaurlaritzaren memoriari eutsi zioten, Agirre lehendakaria goraipatu, Leizaola “zaharra” ohoratu, ekin eta jarrai, lehengo lepotik burua. Batasuna eta indarra.
Tajuz eta zentzuz, EAJk asmatu zuen españolismoaren eta burruka armatuaren artean burua kokatzen, abertzaletasuna erradikalismo ideologiko eta pragmatismo politikoaren artean ezartzen jakin zuen bezalaxe. “Bertakoon” euskal boterea aldarrikatu zuen baina, aldi berean, edonor “bertakotzeko" baldintzak arindu eta erraztu. Burujabetza ez zen etorriko Espainiari eraso bortitza eginez, Europaren bueltan baizik. Eta, ezertan hasi aurretik egin beharrekoa, berriz, euskal gizartea erakundetu: Legebiltzarra, Jaurlaritza, Ertzaintza, EiTB, HABE, EVE, SPRI, Euskaltel, Emakunde, ikastolen publikotasuna, kontzertu ekonomikoa... Edo Xabier Arzalluzek laburbildu zidanez Z. ARGIArako garai hartan egin nion elkarrizketan: burujabetza, ekonomia, euskara eta teknologia.
Eta, guztia, ondo asko atondutako alderdi-antolakuntzaren bidetik. Alderdi ordenatua etxerako eta dezente serioa, fidagarria, kanpora begira. Gidari bai, tropel-buru bai, baina tropelak jarrai lezakeen abiadan baino ez. Kontua ez zen sekula izan ahalik eta lasterren abiatzea edo heltzea, ahalik eta jenderik gehien jarraitzeko bestekoa izatea baizik. Eta mobilizazioak, berriz, beharrezkoak baino ez; EAJren filosofiaz, gizarte-mobilizazioa politikaren lagungarri da, baina inoiz ez, ostera, politikagintzaren ordezko.
Berrogei urte geroago, Franco eta ETA historia zaharrak besterik ez dira, euren defenditzailerik sutsuenek ere ahaztu nahi dituzten amesgaiztoak. Nolabait bakundu beharraren beharrez, Gernikako Estatutua onartu ez zuten AP (PP) eta HB (Bildu) antonomiazale bihurtu dira eta PSEk sozialdemokraziaren ikurra galdu du EAJren mesedetan.
Segurutik aldaketa handien ataritan gaude eta auskalo zer gertatuko den hurrengo berrogei urteetan. Baina, badaezpadan, zer gerta ere, EAJ Iruñera itzuli da berriro ere eta, berriro ere, “Batasuna eta Indarra”ren tronpeta jo du.