Joana Albret

Sustrai aldizkariaren 77. zenbakian informatika eta telekomunikazioen iraultza teknologikoak eragindako Nekazaritza Saileko Dokumentazio Zentroan lan egiteko aldaketak aztertu dira.

Nevadako Unibertsitateko (Reno) Euskal Ikasguneko Liburutegiak azken hilabeteetan artxiboan egindako lana azaldu eta aurrera begira dituen helburuen berri eman du: "Euskal Diasporari buruzko ondare dokumentala biltzea, babestea eta zabaltzea izan behar da gure helburu nagusia".

Nevadako Unibertsitateko (Reno) Euskal Ikasguneko Liburutegiari buruzko lehen datuek 1960ko harmarkadara garamatzate. Garai hartan hasi ziren Robert Laxalt idazlea, William Douglass antropologoa eta Jon Bilbao, ordurako martxan zen Euskal Ikasketen Programaren babespean, Amerikako Estatu Batuetako euskaldunentzat ez ezik euskal diaspora osoarentzat erreferente izango zen artxiboaren oinarriak finkatzen. Estreinako urte haietan Renora bilduma garrantzitsuak ekartzea lortu zuten Laxalt-ek, Douglass-ek eta Bilbao-k: besteak beste, euskal gaietan aditua zen Philippe Veyrin-en zein Ramon Goñi Nagore-ren artxiboak. Eta urteak aurrera joan ahala handituz joan zen Liburutegiko material kopurua.

Halako batean Laxalt-ek, Douglass-ek eta Bilbao-k ulertu zuten beraien egitekoa amaitua zela; iritsia zen atzetik zetozenei lekukoa pasatzeko unea. Edukiari begira liburutegi sendoa osatua zuten, baina hori guztia egituratzea falta zen.

Hain zuzen, Liburutegiko funtsak ondo katalogatuta edukitzea eta haiek zabaltzea izan da Euskal Ikasgunearen azken urteetako erronka nagusia. Iragan otsailean zentroak Imanol Irizar Liburutegiko zuzendari izendatu zuen, eta behin Renora iritsita bere lehen urratsa izan zen datu base eraginkor bat eratzea. Osasun arazoak tarteko, uda hasieran Euskal Herrira bueltatu behar izan zuen Irizarrek, eta ordutik Nere Erkiaga –Xenpelar-eko artxibozaina izandakoa- dabil haren ordezkapena egiten.

Erkiagak zein Liburutegiko gainerako kideak -Michelle Rachal eta Hilda Centeno-, Liburutegiko artxiboaren nondik norakoak zehazten igaro dituzte azken hilabeteak; hau da, kutxetan bilduta zeuden dokumentuak katalogatzeaz gain haien kokagune fisikoa zehazten aritu dira. Era berean, digitalizazio prozesua abian jarri dute, eta informazio guztia jasoko duen datu base bat ere eratu dute. Azken horren diseinuaz Nevadako Unibertsitateko Liburutegi Nagusiko kide den Araby A. Greene arduratu da.

Euskal Ikasguneko Liburutegiko artxiboak biltzen duen materiala lau arlotan sailka daiteke:

Dokumentuak Argazkiak (Euskal Ikasguneak berak bildutakoak, Amerikako Estatu Batuetan geratu diren familia euskaldunek emandakoak zein Euskal Herritik jasotakoak) Ikusentzunezko materiala (irudi edota soinu grabaketak) Miszelanea (afixak, 'carving'-en euskarri diren zuhaitz enborrak, euskal janzkera tradizionalaren erakusgarri diren piezak...) Dokumentuak 239 kutxetan banaturik daude, eta ondoko multzotan sailkatu dituzte:

Euskal Herritik ekarritako artxiboak (gehienak erositakoak). Bi arlotan antolatu dituzte: 1936ko gerrarekin lotura duten dokumentuak, eta bestelakoak. Lehenengoen artean dago Huarte de Jauregui artxiboa -Jose Maria Huarte de Jauregui Zarautzeko Komandantzia buru izandakoak material ugari bildu zuen Nazionalei zein Errepublikarrei buruzkoa-. Bien bitartean, bigarrengoen parte dira Philippe de Veyrin artxiboa –Ipar Euskal Herriko historia bat osatze aldera bildu zuen materiala jasotzen du, besteak beste, XVIII. Mendeko zenbait pergamino-. Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikasgunetik igarotako irakasle zein ikasleek utzitako dokumentuekin eraturiko artxiboak. Beren ikerketetarako baliaturiko dokumentuak (originalak zein kopiak) dira gehienak. Aipatzekoa da Will Douglass-en artxiboa, zeinak antropologoak bere tesia egiteko erabili materiala (Aulestia eta Etxalarko baserrietako familiei buruzko datuak) biltzen duen. Dokumentu hauen artean hainbat bitxikeria aurkitu dituzte Liburutegiko kideek, esate baterako, 1941. urte inguruan, Jose Antonio Agirre lehendakaria Belgika aldean galduta zebilen garaian, Inchaustik AEBetatik idatziriko agirien fotokopiak (orain arte ezezagunak), zeinetan azaltzen diren politikariak emandako aginduak Agirre bilatu eta AEBetara eraman zezaten. Diasporari buruzko artxiboak. Familia artxiboak daude batetik, eta erbestera etorritako euskaldunek antolaturiko elkarteen artxiboak (ardi jabeek osaturiko Western Range Association erakundearen artxiboa, esate baterako) bestetik. Euskal Herritik Renora etorritako Iñaki Goiogana Sabino Arana Fundazioko artxibozainak gertutik jarraitu du artxiboaren antolaketa prozesua. Goioganak hilabete igaro du Euskal Ikasguneko Liburutegian, eta katalogazioan parte hartu ez ezik aurrerantzean artxiboak hartu beharko lukeen norabideari buruzko argibideak eta aholkuak eman dizkie Liburutegiko kideei. Goioganaren iritziz, «Euskal Ikasguneko Liburutegiaren helburua izan behar du hemengo (AEB-etako) euskaldunen memoria bihurtzea». Erkiaga ados dago Goioganarekin, eta hurrengo hilabeteetan Liburutegian hiru ildo nagusiren arabera lan egingo dutela esan du: orain arte bildutako materialaren deskribapenetan sakontzen jarraitu, artxiboaren edukia ezagutzera eman –horretarako ari dira funts guztiak digitalizatzen; hilabete batzuk barru denak sarean ikusgai egotea espero dute-, eta Diasporari buruzko funts berriak lortu. «Euskal Diasporari buruzko ondare dokumentala biltzea, babestea eta zabaltzea izan behar da gure helburu nagusia», azpimarratu du Erkiagak.

La Asociación Navarra de Bibliotecarios - Nafarroako Liburuzainen Elkarteak weborri ezin interesgarriago aspalditik interneten sortuta dauka. Elkartearen eguneroko gorabeherak jasotzeaz gain liburutegi arloan argitaratzen diren aldizkari erakargarrienak eskuragarri jarri dute.

Halaber, Asnabik 2006ko martxoan sortutako blogan besteak beste, liburutegien inguruko iritzi-artikuluak, lan-eskaintzak, jardunaldiak, ikastaroak, TK aldizkariaren artikuluak aurki ditzakegu.

Benetan interesgarria.

Ezbairik gabe, hamaika kontu hauen artean hizkuntza da lehentasunarik daukan bat, garrantzitsuena ez bada. Liburutegietan hizkuntza nagusia erdara da, euskararen egoera aski larria bihurtuz.

Liburutegietako euskararen erabilerari dagokionez, lurraldeen eta eskualdeen goraberak eta ñabardurak kontuan hartuta, oro har Euskal Herriaren alderdi gehienetan, gaur egun, euskara ofiziala izan arren, eta administrazio publikoa barruan izanda elebitasuna bermatuta izan behar arren, egoera ezin larriagoa da. Errealitatea da liburutegi eta dokumentazio arloan lan teknikoetan euskarak oso presentzia eskasa eta testimoniala daukala. Bai Araban, Nafarroan eta Iparraldean; baina baita Bizkaian eta Gipuzkoan ere. Bizkaiko edozein herri euskaldunetako udal liburutegira, edo Euskal Herriko Unibertsitateko edozein Fakultateteko liburutegira sar gaitezen katalogo bibliografikoak kontsultatzeko asmoz, eta hor hasten da ustekabea! Gaztelania hutsean baitago!

Oraindik orain gezurra badirudi ere, herriko liburutegietako lan teknikoak, bibliografien erreferentziak eta ekoizpen intelektuala, liburutegietako lanik garrantzitsuenak alegia, erdera hutsez egiten da. Egoera, beraz, kezkagarria da, euskara frantsesen eta gaztelanian mende baitago.

Okerrena da, aurrera begira, liburutegi munduan jarrera hau aldatzeko indarra eta borondatea ez dagoenik, jai daukagula.

Gaurko (2006-09-27) Berria egunkarian berri interesgarri hau aurkitu dut.

Bete-betean sartuta gaude XXI. mendean, informazio jendarte, Internet eta komunikazio teknologia berrien aroan alegia. Bizi dugun errealitatea etengabe ari da garatzen aipatu teknologien eskutik (Internet bera ere berritze fase orokor batean dago web 2.0 kontzeptuaren oinarrian), eta ondorioz, gure herriari, Euskal Herriari, erronka berriak agertzen zaizkio.

Kultur mailan askotan gertatu zaio gure herriari kultura sortu, garatu eta hedatu ahal izateko tresna berriak agertu direnean horiek bere esku ez izatea, hala nola kultura idatziaren zabalkuntza, eskolaren unibertsalizazioa, komunikabideen hedakuntza... eta ondorioz, kulturaren garapenerako aukerak maiz mehatxu bihurtu zaizkio. Internetekin eta teknologia berrien eskutik datozen berrikuntza guztiekin ere berdina gertatzen ahal zaio, lehenbailehen eztabaida honi heltzen ez badiogu behintzat.

Euskal Herriak beharrezko duen Esparru Komunikatibo Nazionalaren hausnarketan ere etengabe aipatzen den elementua da teknologia berriena, bere aukera eta mehatxu guztiekin, eta Euskal Herriaren existentzia bermatu beharra behin eta berriz aipatu ohi den kontua da. Euskal Herriak nazio gisa etorkizuna izango badu, bizirik iraungo badu eta garatuko bada, nazioarteko errekonozimendua behar du. Esparru eta maila guztietan. Eta Interneten baitan estatuak errekonozitu daitezke edo ez. Nortasun kultural eta linguistiko nazionala duen herria errekonozitu daiteke edo ez. Eta horren ondorioak handiak eta garrantzitsuak izan daitezke. Esan gabe doa errekonozimendu hori lortzeko lana gogotik egin behar dela, hots, errekonozimendu hori irabazi egin behar dugu.

Euskal Herriak, beraz, aipatu esparruetan erronka berriak ditu aurrez aurre. Erronka horiek hizpide hartu eta horren gainean eztabaidatzen ari gara Donostiako Artelekun ospatzen ari diren Euskal Herria 2.0 jardunaldietan. Lokalizazio estrategiez aritu gara joan den irailaren 21ean, eta globalizazio estrategiez arituko gara irailaren 28an.

Lokalizazio estrategiei dagokienez, nazioartean sortzen dena nola geure egiten dugun izan dugu mintzagai: euskararen presentzia Interneten, programa eta guneen euskalduntzearen beharra, software librearen garrantzia nazio eraikuntzan eta abar luze bat.

Globalizazio estrategiei dagokienez, Internet eta teknologia berrien munduan euskaldun eta euskal herritar gisa nola agertu aztertuko dugu, gure herriko eta nazioarteko esperientzietan oinarrituz erronka ezberdinak mahai gaineratuko ditugularik, hala nola Euskal Herriko domeinu propioa Interneten (Katalunian .cat domeinuaren inguruan izaniko esperientziaren testigantza zuzena jasoko dugularik), web 2.0...

Hortaz, iritsi da garaia naziogintzan lanean gabiltzan eragile eta pertsonen artean Internetek eta teknologia berrien munduak gure herriari aurkezten dizkioten erronken inguruan hausnartzen hasteko. Horretarako hitzordu garrantzitsua dugu irailaren 28an, Artelekun, arratsaldeko 17:00tan.

Eneko Compains. Nazio Garapenerako Biltzarreko kidea

Guarko (2006-08-12) Gara egunkarian berri interesgarri hau dator.

Nafarroako Liburutegi Nagusi berria, 2009rako

Eraikitze lanak datorren urtean hasiko direla adierazi zuen Corpas kontseilariak

Datorren urteko lehen hiru hilabeteetan hasiko dira Nafarroako Liburutegi eta Filmategia eraikitzeko lanak, eta zerbitzu berriak 2009an prest egon beharko luke, Juan Ramon Corpas Kultura kontseilariak atzo adierazi zuenaren arabera. Iruñeko Udalak Mendebaldean eskaini duen orube batean eraikiko dute ekipamendu berria, Manuel Ferrer arkitektuaren proiektu bati jarraituz. Aurrekontua 28 milioi eurokoa da.

IRUÑEA

Mendebaldean eraikiko duten eraikinak 20.768 metro karratuko azalera izango du, lau mailatan banatuta (laugarrena, sotoan). Bertan, batez beste bi milioi dokumentu bildu ahal izango diutzte, liburuak, CD-Romak, aldizkariak, bideoak eta beste zenbait euskarritakoak kontuan izanik. Bibliotekako mailegu sailean, esaterako, 100.000 titulu egongo dira eskuragai. Mediatekan, berriz, 19.000, eta hemerotekan, 500 inguru. Haur liburutegi bat ere atontzeko asmoa dute.

Gainera, eraikin berriak Nafarroako Filmategia ere hartuko du. Filmategiko lehendabiziko funtsa 500 dokumentuk osatuko dute. Gehienak Antonio Jose Ruizen sendiak Nafarroako Gobernuari emandakoak dira. Filmategiak harrera eta kontsulta gelak, laborategiak eta biltegiak izango ditu, baita 250 lagun hartzeko moduko zinema areto bat ere.

Ekipamendu berria martxan jarri bezain pronto, San Frantzisko plazan egun dagoen biblioteka Alde Zaharreko biblioteka gisa geratuko da. Izan ere, ekipamendu berria Nafarroako Biblioteka Sistemaren burua ere izango da.

Yolanda Barcina Iruñeko alkatearekin batean atzo eman zuen prentsaurrekoan, Juan Ramon Corpas Kultura kontseilariak nabarmendu zuen proiektuan batez ere kontuan izan dituztela «iristeko erraztasun, erosotasun, malgutasun, moldagarritasun, segurtasun eta eragingarritasun irizpideak».

Kostata, aurrera

IRUÑEA

Nafarroako Liburutegi Nagusia San Frantzisko plazan dago, baina aspaldi geratu zen motz. Izan ere, eraikin berri baten eskaerak 1983an hasi ziren.

Azken urteotan, alabaina, eraikin berriaren kokapena eztabaida-iturri izan da, batez ere Nafarroako Gobernua eta Iruñeko Udala ez zetozelako bat. Azkenean, Mendebaldean eraikitzean adostu ziren.

Baina lekua hitzartuta ere, proiektua atzeratzen joan da. Azkenean, iazko azaroan, Corpasek oinarrizko proiektua aurkeztu zuen. Atzo, berriz, exekuzio proiektuaren txanda izan zen. 2009rako iragarri zuen zerbitzu berria.

Kopiatzen dudan eskutitz hau, horrela zegoen maketatuta HAEE-IVAPek aste honetan kaleratu duen "Administrazioa Euskaraz" aldizkarian (inprentara presaka eta korrika deitu behar izan baitute eskutitzaren lekua beste informazio batekin ordezkatzeko). Orain dela hilabete aipatutako aldizkarira eskutitza bidali nuen, karaktere gehiegi zeukala erantzun zidaten baina edukiaz ados zeudela; laburtu nuen (nire ustez, zeuden ezaugarri interesgarri batzuk baztertuz) eta aldizkariaren zuzendariarengandik argitaratzeko baieztapena jaso nuen. "Administrazioa Euskaraz" aldizkariko zuzendariak artikulua ez dutela argitaratuko adierazi didanarekin batera ezuste galanta jaso nuen. Zerbitzuaren arduradunarekin hitz egin ondoren, eskutitza ez argitaratzearen arrazoibideak IVAPeko zuzendariari eskatu dizkiot, eta elkarrizketa honetan emandako arrazoi bakarra, agindua goitik datorrela izan da.

Ditxosozko 2000ko Enplegu Publikoaren Eskaintzan deitutako goi-mailako lanpostuak betetzeko exijitutako hizkuntza-eskakizunaren datuak biziki esanguratsuak dira. Datu guztiak -Hizkuntza Normalkuntzako Teknikarienak eta Itzultzaileenak aparte utzita, jakina- ezin adierazgarriagoak dira: 289 lanpostutik 177 lanpostu (% 60,9) hizkuntza-eskakizunik gabe, 8 lanpostu (%2,7) 2. HEarekin, 72 lanpostu (%24,9) 3. HE, 32 lanpostu (%11,4) 4. HE atera zituzten. Barne-promoziokoen datuak antzerakoak dira: 27 lanpostutik 20 lanpostu (%73,9) hizkuntza-eskakizunik gabe, plaza 1 (%3,7) 2. HE, 3 plaza (%11,1) 3. HE, 3 plaza (%11,1) 4. HE atera zituzten.

Gauzak horrela, bistan dago 2000ko EPEn ez dela euskara-maila handirik eskatu. Nahiko eskas ibili dira horretan ere. Oro har lotsagarria izan da. Bestalde, susmoa daukat hizkuntza eskakizunak administrazioaren interes eta langile jakin batzuen beharren baitan egon direla berriro ere.

Jo dezagun, bada, adibideetara. Nola da posible, bada, hainbeste urte oposiziorik gabe eman eta gero, zertaz eta komunikabideez arduratu behar den kidegoan (kazetariez ari naiz) bost lanpostuetatik hiru Hizkuntza Eskakizunik gabe ateratzea, eta bakar batean soilik 4. HE eskatzea? Eta Artxibozain, Liburuzain eta Dokumentalista kidegoan, berriz, barne-promoziorako lanpostu bakarra egonik, justu horretan, hain zuzen, 3. HE eskatzea? Hala propio erabaki zuten horrela egitea aurkezteko aukera genuen hiru pertsonetatik batek hori oraindik egiaztatuta ez zuela jakitean? Euskal Autonomia Erkidegoko administrazio orokorrak euskararekiko duen jarrera okerra eta eskasa delakoan nagoenez, niri gertatutakoaren berri ematea erabaki dut. Kasu bakarra balitz, inola ere ez nuke salatuko, baina EAEko administrazioaren arazo orokorra denez, salatu nahi izan dut lerro hauen bitartez.

Egia esateko afera hau gero eta gehiago korapilatzen ari denez, bukatutzat eman baino lehen honako hau blog interesgarri honetan salatu nahi nuke:

• Nola uler daitekeen 2000 urtean Eusko Jaurlaritzak EPEa ateratzea eta goi-mailako lanpostuetan ia-ia euskara jakitea ez eskatzea? %61 hizkuntza-eskakizunik gabekoak txanda irekian eta %73 barne-promoziozko lanpostuetan, hain zuzen ere.
• Gaiontzeko %39 eta %27, kasu batzuetan, gehienetan ez esateagatik guztietan, langile jakin batzuen beharrean jarrita izatea.
• Eta kasu honetan, batik bat IVAPeko jarrera ulertezina jakinaraztea. "Administrazio Euskaraz" aldizkarian horrelako mezua teknikoen onarpena jaso ondoren atzera botatzeak autokritika falta eta zentsura garaian bizitzea suposatzen baitu.

Hona hemen Gara egunkarian (2006-07-29 eguna) Iñaki Uriartek argitaratutako artikulu interesgarriaren zati bat:

Política. Es sobradamente conocido y reiteradamente demostrado que después de la dictadura los sucesivos gobiernos vascos, exceptuando algo el primero, no han tenido ningún interés en la cultura. Solamente por la imprescindible obligación de la recuperación del euskara, habiendo confundido cultura con espectáculo. No han entendido todavía que la recuperación, difusión y uso correcto del patrimonio monumental de una nación es el mayor símbolo de identidad y su mejor contribución a la cultura universal. En Euskal Herria durante estos años de democracia se han producido tantas barbaridades como en la dictadura, con la particularidad que son procesos de autodestrucción y las culpabilidades son evidentes. Existe una estirpe de responsables de cultura, tanto nacionales, como forales y municipales, extraídos entre los más incapacitados y calamitosos afiliados que tienen los partidos responsables, mayoritariamente el PNV, quienes han perpetrado además de irreparables atentados, mutilaciones y falsificaciones, las declaraciones más vergonzosas que se han dicho sobre esta materia. Un simple dato: nuestro país ha sido la única comunidad autónoma que no tenía ningún elemento en la Lista del Patrimonio de la Humanidad.

La brutalidad cometida concretamente contra el patrimonio industrial, de enorme calidad y probablemente el más significativo de la modernidad del Pueblo Vasco es de una gravedad inmensa y sin parangón europeo. Causa asombro y tristeza ente expertos que lo conocen. Recordemos el Programa de Demolición de Ruinas Industriales aprobado por Decreto 162/1993, de 1 de junio. Lamentablemente, se anuncian con todo descaro y se prevén nuevas atrocidades por las diferentes consejerías del Gobierno.

Aspaldi izendatu edo bataiatu nuen Donostiako Kultura Garaikidearen Nazioarteko Zentroa “KuGa” izenarekin.

Egia esateko, ez dut topatu komunikabideetan “KuGa” izenaren erreferentziarekin: Gaztelaniaz Tabacalera, Centro Internacional de Cultura Contemporánea, edo CICC izenekin jarraitzen dute aipatzen, euskaraz, berriz Tabako fabrika, Kultura Garaikidearen Nazioarteko Zentroa, edo KGNZ” izenak jarraitzen dute erabiltzen.

Ez daukat ezer izen horien kontra, baina bai gaztelaniaz, baita euskaraz ere luze samarrak edo ahoskaezinak direnez egun batean ordezkatuko dugulakoan nago, hortaz hobe bertako izena proposatzea kanpotarraren bat indarrean jartzea baino lehen... (BEC, Bulevar, Baluarte...)

Honen gainean Pedradas izeneko blogean aurkitutakoa aipagarria bezain pozgarria da: “KuGa” izena, ez zait gaizki iruditzen, aurretik baitaukagu Kursaal, Kuboak, Kutxa…

Uda giroan liburutegiak ere opor usaia hartuta dabiltza, kalean, pizinan, ..eta kontzertuetan.

Errobiko jaialdian liburutegi ibiltaria izango da, Mongoliako artzainek erabiltzen duten etxola batean, eta jaialdira hurbilduko diren artista eta idazleen lanak bilduko ditu. Jaialdia bukatu ondoren, liburutegia toki ezberdinetara eramateko asmoa dago.

info+:

Gara. Berrikuntzez beterik dator betiko arima atxikiko duen Errobiko Jaialdia

Berria. Transmisioa prestatzen