Minaren eta sufrimenduaren markak
Ixiar Rozas eta Xamuio
Ixiar Rozasek Beltzuria argitaratu zuen 2014aren amaieran, Xamuio aitonaren arrastoen atzetik egindako liburua. Etxalarkoa zen Xamuio eta 1990. hamarkadan hil egin zen.
1921. urtearen bueltan Rifera eraman zuten, soldadu, eta horrek aldatu zion bizitza. Han bizitutakoak komunikatzeko gabezia areagotu zion Xamuiori.
Walter Benjamin-en zita bat dago liburuaren oharren artean: "Con la Primera Guerra Mundial hemos visto iniciarse una evolución que desde entonces ya no se ha detenido. ¿Acaso no se había constatado, en el momento del armisticio, que los hombres volvían del campo de batalla mudos -no más ricos, sino más pobres en experiencia comunicable?"
Joseba Sarrionandiaren Moroak gara behelaino artean? eta Manu Leguinecheren Annual 1921. El desastre de España en el Rif liburuak ere aipatzen ditu Rozasek.
Joan Mari Torrealdai eta Imanol Querejeta
"Violence politique et Justice transitionnelle. Torture, mémoire et impunité: Les paradoxes de la Démocratie?" izeneko jardunaldiak antolatu dituzte aste honetan Baionan.
Guardia Zibila bere etxean sartu zenean Entzutegi Nazionaleko epaile Juan del Olmoren aginduz, Euskaldunon Egunkariaren Administrazio Kontseiluko presidente eta Jakin aldizkariaren zuzendaria zen Joan Mari Torrealdai 2003ko otsailaren 20an. 2008ko otsailean kontatu zuen zerbait jasandako tratu txarrei buruz (tortura hitza aipatu gabe) eta Luistxo Fernándezek zati batzuk transkribatu zituen Euskaldunon Egunkariaren auzia jarraitzeko gaztelaniaz sortutako blogean: Relato de Joan Mari Torrealdai. Oraingoan, berriz, tortura hitza hasiera-hasieran agertzen da eta nazioarte mailako proiekzioa izan dezakeen eremu akademikoan azaldu da frantiskotar ohia: Joan Mari Torrealdairen testigantza. Torturaren markak (7 orrialdeko pdf artxiboa).
Gainera, hezur-muineko minbizia atzeman diotela egin du publiko Joan Marik eta urte hauetan izandako esperientzia horri egotzi dio gaitza: Guardia Zibilaren eskuetatik eta kartzelan aste batzuk pasatzeaz gain, asko luzatu baitzen prozesu guztia.
Martxelo Otamendik Imanol Querejeta psikiatra elkarrizketatu du: Lotura dago Torrealdairen minbiziaren eta jasandakoaren artean.
"Badago lotura bat gaixotasun fisikoaren eta estresaren edota depresioaren artean. Bi norabideko bidean daude biak. Ikerlari asko ari da fenomeno hori ikertzen. Joan Mari Torrealdairen kasuan, trauma ondorengo estresa izan da aurrena, eta gaitza gero".
"Gorputzak badu kortikoide kantitatea neurtzeko sistema bat; hipofisiak egiten du lan hori, eta gehiegizko kantitatea sumatzen duenean, abisatu egiten du. Estres kronikoa sortzen denean, deskontrola gertatzen da, eta autoimmunitatearen jaitsiera bat gertatzen da".
"(...) ekainean mundu osoko adituen biltzarra dago Dublinen, estresaren, inflamazioaren eta depresioaren arteko harremanaz. Literatura zabala dago arestian aipatu dugun hipotesiari eusten. Badago IDO izeneko substantzia bat, entzima bat dena, azkenaldian ikergai preziatua bihurtu dena; iparramerikarrek bilioi bat dolar inbertituko dute hurrengo urteotan IDO horren ikerketan."
Torrealdaik ere beste izen bat aipatu du: "2011n Inma Gomila hil zen, 54 urte zituela, Egunkariako lehen kudeatzaile izanik gurekin batera preso hartua eta torturatua. Urte batzuetako borrokaren ondoren ezin izan zuen garaitu obulategiko minbizia. Azken hilekoa zortzi urte lehenago izana zuen, ziegako zuloan hain justu. Interrogatoriotik nola ekarri zuten negar- zotinka, ez dut sekula ahaztu. Hark eragin omen zion obulategiaren nekrosia".
San Carlos Borromeo eta David Fernández
Maiatzaren 29an, udal eta foru hauteskundeak pasa ondoren, Espainiako Diputatuen Kongresuko Ernest Lluch aretoan hartuko dituzte indarkeria politikoaren hainbat biktima. Alderdi guztiak bat etorri dira erabaki honekin.
Madrilen, eremu honetan ere, paper garrantzitsua ari da betetzen San Carlos Borromeo parrokia (Noticias de Gipuzkoan elkarrizketatu zuten Carlos Olalla). Eliza berezia da hau, 2007an Rouco Varelak hura ixteko ahaleginak egin baitzituen (El golpe 401 idatzi zuen orduan Javier Ortizek).
Entrevías auzoko parrokia horretan jarri zion hitzordua Enric Juliana kazetariari David Fernándezek (CUP). Entrevías izenekoa da bien arteko topaketaren emaitza publikoa.
Interesgarria, baina motza. Halere, Julianak Fra Josep Manuel Vallejok frantziskotarren aldizkari batean eginiko beste baten arrastoan jarri gintuen: Entrevista a David Fernández (katalanez, pdf formatuan). Hirugarren bat ere ikusi dut aste honetan, baina hau ez dut irakurtzeko aukerarik izan: “Jo dimitiria cada dia”
P.S. Storifyzalea da David. Adibide bat, Xabier Vinader kazetari zendu berriaren omenez eginikoa.
Las marcas que dejan el dolor y el sufrimiento, este apunte en castellano.
