Jesús Monzón, historiak ahaztutako lider komunista nafarra

Urteak ziren liburu hau irakurri nahi nuela, baina arrazoi ezberdinak direla medio maiatzeko egun hauetan kitatu dut Jesús Monzón el líder comunista olvidado por la Historia liburuarekin nuen zorra, Manuel Martorell-ek idatzia eta 2000. urtean Pamielak argitaratutakoa.

Jesús Monzón 1910. urtean jaio zen Iruñean eta bertan hil zen 1973an. Familia burgesekoa bazen ere, Alderdi Komunistan sartu zen. Gerra Zibilak Iruñean bertan harrapatu zuen. Koadrilako paktu bat medio, adiskideek (etsai politikoak Altxamendua gertatu zenean) lagundu zuten Iparraldera (laguntzaile nagusiak bizitzarekin pagatu zuen). Handik Bilbora; ondoren, Albacete eta Alacanteko gobernadore zibila izan zen.

Francok gerra irabazi zuenean, Frantziara joan zen, Espainiako Alderdi Komunista berrantolatu zuen eta Arango haranaren inbasioa prestatu zuen 1944. urtearen bueltan. Carrillok haren kontra jo zuen eta ez zuen "garbitu" Bartzelonan poliziak atxilotu zuelako. Francoren erregimenak ez zion heriotza zigorrera kondenatu (30 urteko espetxe zigorra baizik, txikitako lagunek hariak mugitu zituztelako). Alderdi Komunistak partidutik kanporatu zuen.

13 urte egin zituen kartzelan eta libre geratu zen 1959ko urtarrilean. Kartzelako azken urteetan lehen emaztearekin ezkondu zen berriro, Mexikon bizi zen Aurora Gómez Urrutiarekin. Bertan egin zuen karrera Monzonek ere, Marketing ikastaroak emanez enpresariei (Opus Dei-k Mexikon bertan muntatutako IPADE izeneko erakundean).

Emaztea gaixotu zenean, itsasoa zeharkatu zuen eta IESEren delegazio bat abiatu zuen Mallorcan (IBEDE). Bertan klaseak eman zizkien Mallorcako dozenaka enpresariei.

1973ko urriaren 24an eraman zuen minbiziak, 63 urte zituela. Bere bizitzak pelikula baterako ematen du, baina oso jende gutxik ezagutzen du haren ibilbidea. Martorell-en hitzaurrean Manuel Vázquez Montalbán zenak dioen bezala: "Jesús Monzón merece un lugar de excepción entre los atletas morales del siglo XX".

Hainbat erreferentzia hemen azpian:

Jesús Monzón el líder comunista olvidado por la Historia (Manuel Martorellek idatzitako liburua).

Unión Nacional Española (mugimendu antifrankista).

Frankismoaren kontrako eraso handiena gidatu zuen komunista nafarra (artikulua Argian).

Jesús Monzón Reparaz (Auñamendi entziklopedian).

Inés y la alegría (Almudena Grandesek Monzón-i buruz idatzitako nobela, 1940. hamarkadaren hasierako garaiei buruz).

PCE-EPKren omenaldia Monzón-i (2014ko otsailekoa).

Jesús Monzón, un líder comunista olvidado (este apunte en castellano).