Justisia eta azkatazuna
Lertxundiren lehelengo diskuhonetan dago
Oin dala denporatxo bat Natxo de Felipekin egindako lez, gaurkuan Benito Lertxundin kantugintzako xelebrekeri pare bat azpimarratu nahiko neukez. Zertarako? Pizkat izorratzeko, jakiña :-) eta garrantzirik bako detallien aurkitzaille patologikua naizelako.
Lehenago esanda dakat: Benito Lertxundi asko maitatzetik gorrotatzera pasau nintzan, baiña Pako “Artisti” eta Mikel “Markuez”eri esker, berakin pakiak egin dittudaz. Beraz, “Orioko bordearen” hasarria ixotzeko barik, kritika hau maittasunan aldetik hartua izan dailla (De Felipekin mantendu nahi izan neban jarrera bera, bide batez esanda).
Bilbotarran kasuan kontrara, Lertxundi euskaldunzaharra zan kantuan hasi zanian.Horregaittik, beste motibo batzu izango zittuan Abel Muniategiren “Zenbat gera” olerkixa musikatu zebanian, 1971ian halako zeozer grabatzeko:
Zenbat gera?
Lau, bat,
hiru, bozt, zaspi?
Zer egin degu?
ezerres.
Zer egiten degu?
alkar jo.
Zer egingo degu? Alkar hil?
Gure azmoak, esperantsak,
herria, azkatazuna,
justisia, pakea,
egia, maitazuna...
mitoak, hitz hutzak?
Zenbat gera?
Lau, bat,
hiru, bozt, zaspi?
Zer egin degu?
ezerres.
Zer egiten degu?
alkar jo.
Zer egingo degu? Alkar hil?
Hori es!, hori es!, hori es!
Honek grazia dauka; izan be, Orixoko euskaldunzaharrak, seguraski, ederto bereiztu ko dittuez S/Z/TS/TZ/TX hotsak, mendebaldeko euskaldunon kontrara. Baiña... grabatzerako orduan, seguraski, inseguridadia sartu jakon mutillari, eta hiperzuzenketia egin nahixan, hau urten jakon. Duda barik, kantu zirraragarri eta mitiko honen lehelengo grabaketihoni pertsonalidadia gehitzen detsan detallia da.
Hurrengo akatsa “Balearen bertsuen” grabaziñuan dator (Zuberoa / Askatasunaren semeei, Elkar 1977) eta, hizkuntziaz gain, ekoizpenakin zerikusixa daka. Erreparaixozue 7. ahapaldixari;
Hamabi metro luze
gerria hamar lodi
Buztan pala lau zabal
albuetan pala bi.
Ezpañetan bizarrak
beste ilera bi
orraziak bezala
ain zeuzkan ederki.
Askotan lez, Lertxundik bere buruari bigarren ahotsa ipiñi zetsan; eta kontua zera da, lehelengo abotsaz ziharduala “orraziak bezEla” kantau zebala, baiña bigarrena –baxua- grabau zebanian... “orraziak bezAla” urten jakola. Kantua aditzian ederto bereizten da, eta kantarixan perfekzionismua ezagututa, seguru nago larrapastada hori betirako goguan iltzatuta geratu jakola... :-)
Bigarren honen arrazoia klaruago dirudi: euskeraz idatzi nahixan ibiltzen garanok –batez be alfabetatu bakuok- batuaz idatzi nahixan gabizela, indarrian dagon batuerazko araua zein dan jakin ezinda ibiltzen gara, batez be irizpide batzu urtietan aldatu izan diralako. Gaur egunian hala bada, etara kontuak zer izango zan antxiñan, irizpideregon be ez zeguazenian. Hona horren adibide biziduna.
Baiña, bizitzia barkatzeko zalia dan orakulu honen aldetik ez dago arazorik, Benito: ego te absolvo in nomine patris... etc etc etc. Maitte-maitte.
Barretarterako kolaboraziñua, 2015ko abenduan 21a.
