Garagoittiko Orakulua

Etxakixat zertaz giharduan, ekipuaz eta entrenamentuetaz izango zuan, ahaztuta dakat. Haren berba ha gogoratzen juat bakarrik, danon aurrian pertsona ha iraintzeko apropos esandakua. Grabauta geratu jatak: batetik, gizon ha nere umetako pelukerua zalako eta, asko maitte ez baneban be –mutiko isilla ni, pelukero barritsuan autuak jarraitzeko ez oso zalia- etxeko moduan nekalakako. Eta bestetik, handik urte batzutara sorpresa makala ez nebalako hartu, komentarixo iraingarrixa egin zeban morroskua bera homosexuala zala jakin nebanian. Gauzak zelakuak dirazen gero.

 Gerora ikasi izan juat zergaittik daken ar batzu halako komentarixo gogorrak egitteko premiñia: normalian bere barruan gizonenganako joeria sentitzen dabelako izaten dok, eta honek eragindako panikuak hala jokatzera bultzatzen jittuk. Behiñ eta barriro ikusi izan doten gauzia izanda, onezkero maxima orakular bat emotera be ausartuko nintzakek: “Batek botatako komentarixo homofobikuen kopurua eta bere sexuko gizakixenganako dakan erakarpena, zuzenki proportzionalak izaten diraz”. Batzutan kasuak  benetan patetikuak izaten dittuk, “American beauty” pelikulan modu bikaiñian erretratau zebenan antzerakuak.

 Biharbada nere inguruko mutil ahoberuak kezkatuta geratuko ziran hau irakorri eta gero, bere buruan gaiñeko ikuspegi barri inkietantiakin. Lasai lagunak: erlaxatu eta begiratu zuen buruei zintzotasunez. Ez dago ezer hoberik norbere joerak onartzia baiño. Eta halan be dudiakin geratzen bazarie, errez-erreza da “algodoian aprobia” egittia: probau txakil tente ederra eta listo. ¡Erabagixak, hobe jenerua ikusi ta gero!

 Oharra: politikoki bape zuzena ez naizenez, uko egitten jetsat “homosexual” berbian ordez “homo/lesbo/trans” moltzua erabiltzera. Batetik zatarra dalako, eta bestetik ez dalako zuzena. Izan be, kasu honetan “homo-“ aurrizkixak ez jakak arra/emia kontzeptuakin zerikusirik (homo/femina), ezpada be eze berdin/desberdin esanguriakin baiño (homo/hetero).

Pozez berretsi jittuadaz lehendik intuiziñoz aplikatzen nittuazen arau batzu. Esate baterako, atentziño konszientia; edo joko representatibuetan parte ez hartzia (gogorik ez dakatenian); edo lekukotasun isilla; edo umiari bere limitiekin tope eta tope egitten lagatzia, ikasi deixan; edo mugak argi eta garbi ipintzia... Halan be, liburuan egitturiangaittik arriskua jagok norbere pentsakeriakin bat egitten datozen gauzak bakarrik kontuan hartzeko, ideia barrixak baztartuta. Pedagogia testuen ezaugarrixa emoten dok, baiña: dispertsiñua, kaosa itxuraz, astuna eta desatsegiña egitten jatana berez. Baiña agindua najetsan kontrarixiari irakorriko nebala, eta tira: leziño bat edo beste be etara juat behintzat. Ba najabik aprobia egitten, esate baterako: umian jolasa bapatian eten biharrian, aurreragotxuagotik abisatzia; edo olgetan ondiokan gitxiago dirijitzia; edo umian ulermenera egokittutako azalpenak –edo aginduak- baiño ez emotera... Eskola honetan proposatzen dan hezkuntza libre eredua balekua begittantzen jatak guztiz, baiña horren arduria eruango leuken pertsonian konpetentzian konfiantza osua biharko najeukek.

Erakunde batek emon leikian bekian dirua benetan ondo erabillitta dago, halako biharrak ekoizteko bada. Erosi nebanian pizkat atzeraka egitten zestan liburuak: totxo demasa da, politikian gaiñian, eta ixa irudi barik, dana letria. Baiña erronka pertsonal modura dakat, Eibarko historixiari buruz harrapatzen doten guztia irakortzia, eta beraz hor sartu neban irakorgaixen kolan.

 Amaitzen nabillen honetan, 180 gradutako iritzi aldaketia egin dot. Hasten dan momentutik amaittu arte, nere interesa mantendu dau liburuak. Beti da atsegiña gauzak deskubritzia, eta neretako oso argigarrixa izan da 1780 aldetik 1876rako tartian eibartarrak zertan zebizen ikustia. Neretako sasoi illun eta despertsonalizaua zan horretan, foko indartsu batekin sartzia lez izan da, izen-abizenekin eta eguneroko bizimoduan usaiñ indartsua hartuta. Izan be, sekulan ez neban irakorri halako historia libururik. Gotzonek azaltzen dabenangaittik, historiografia klase baten ezaugarrixa ei da “mikrohistoriak” aztertzia Historia panorama orokorra pinttatzeko. Hori erabilli dau hamen: artxibuak arakatu eta arakatu, gutunak, billera aktak eta beste milla papel eta informaziño soltietatik orduko Eibarren historixia harilkatu leike, izen-abizen konkretudun pertsonen ibilbidiak urtietan zihar aztertuta eta konklusiñuak etarata. Maiztegik Erdi Aroko liburua be artxibo lan garrantzitsua eginda idatzi bazeban be, guztiz modu diferentian egindako sintesisak dira, liburu bixak. Oso interesgarrixak, bakotxa bere estiluan.

 Herriko nere linea kronologikua badoia osatzen: oin dala urte gitxi 1880 aldian hasten zan nekixana (Toribio Etxeberria irakorritta). Gero, Maiztegin liburuakin XIV-XVI sigluak deskubridu nittuan (Egoko Jaunan sasoi nebulosuei kuku eginda, Erdi Aro Bajuan). Oiñ ostera, erdibideko urte batzu agertu jataz begi bistan, aittitta Akilino eta bere lagunen ibilbide politikuan aurrekari zuzenak hain zuzen be, idazliak hitzaurrian aittatzen daben lez.

Umian organismo fisiko birjiña izorratziaz gain (nagusixonakin parekatzeko), oso garrantzitsua da alderdi psikikua be ez ahaztutzia. Lehengunian, Markiñatik honako autobusian amama-illoba batzun aurreko asientuan tokau jatan, eta leziño politta emon zesten. Abots gozo eta apalezko konbertsaziñuan pasau zebezen biajiak irauten daben hogei miñittuak. Hobeto esanda: amandriak egin zeban berba denpora guztian, etenbako jarixuan. Berbak, esandako lez, maittakorrak ziran guztiz: “(..)Ikusten dozu behixa? Bai behi politta be. Han dago bere etxia. Eta etxian gora, mendixa. Bedar berde-berdiakin. Ene! Etxe politta hor. Eta gizona, atxurrakin biharrian. Zelako tomate ederrak, eh? Gure ortukuak lakotxiak. Eta hor basua. Eta zela ibitzen da aittitta basuan? Tra-tra-tra sasixak kentzen, ezta? Baaaai. Zeu be laster lagunduko detsatzu aittittari, ezta?(...)”. Eta segi eta segi eta segi, hogei miñittu. Paradan be hala topau nittuan, eta pentsatzekua da autobusetik jaitsi eta gero be segiduko zebela, batek daki noiz arte. Bere etxera alde egiñ arte igual.

 Orduan, hausnarkor (¡!) geratu nintzan. Etxerako bidian niñuan: zenbat dakagu, gero, gaztiok zaharrengandik ikasteko! Ume horrek, amandrian maittasun jarixuak ittota, ez zeban tautik be esan Markiñatik Lekeittiorako bidian. Aukerarik be ez zeban izan, egixa -amama hiru segunduan be ez zan isildu- baiña... izan izan baleu be, zer? txarto, ala? Zertarako erabilli garuna munduari zuzenian erreparatzeko, espikerra onduan izan bageinke errealidadia erretransmititzeko?

****

EGUNERAKETA: 2023-I-14ian, amaittutzat emoten dot nere "guraso estreinatu berri" fasia; atzetik etorriko dirazenendako, erabilgarrixa izan leikialakuan, momorró txiki bat sortzeko aholku guztiak hamentxe ipiñi dittudaz.

Extremadurako VI Ferixa Itinerantia Urrixan izan barri da, Ermuan.

Jakuña, autu honek Euzkal Errian Euzkaras bilduman bere lekua merezi dau eta hantxe be ipiñi dot.

Entzun dotenez, hau da Carlos Totorikaguena alkatian arpegi barrixa:

Argazkiak.org | Las Gobas © cc-by-sa: txikillana

Azken egunetan asko difundidu da kantu hau; batzuk Aragoneko ereserkitzat proposau dabe be. Bertsiño berezixa dozue hau: katalanezko eta euskerazko zatixekin, hain zuzen be.

Argazkiak.org | Eskuak II © cc-by-sa: txikillana