Begirada anakronikuak
Bistan danez, hórrek “erorketak” ez dira inozentziaz egindakuak: historixia gaur egungo interesetara makurtzia da kontua (bakotxak bere interesetara), eta halan, gertakari edo pertsonaje historiko bera, interes kontrajarrixen alde ipintzeko saiakerak oso ugarixak dira: Iparragirre oso adibide ona da, Amatiñok hamen ondo erakutsi zebanez (Vox alderdixak asteburu honetan bertan aldarrikatu dau!); edo oin dala aste batzuk EAEko lehendakarixak egindako foruen aldarrixa.
Kasu honetan, Espainiar Inperixuan kanpaina militar/komertzial haundixen inguruan (Ameriketako “deskubrimendua”, munduari bueltia...) urte asko dira nazioarteko hainbat herrialde alkar hartuta dabizela ospakizun eta gorazarre kate zikliko baten. Zertarako? Garai baten indarrez egindako konkistia adiskidetasunez eta kulturaz jazteko eta, azken fiñian, herrialdiotako ekonomia bultzatzeko. Horren barruan, kanpaina “happyxak” dira nagusi, Elkano Fundazioak oin martxan dakana adibidez.
Esandako moduan, gauzak ez dira askotan ikusi nahi doguzen bezain sinpliak. Nere buruan gaiñera txixa eginda, esan deixadan 1992an Ameriketako “deskubrimentuan” kontura egindako kanpañetan (“el V sanguinario”, etc) sinplifikaziñotik asko zeguala. Nik neuk be ekittaldi baten baiño gehixagotan parte hartu neban, eta nere ikuspegixa argixa zan: dana txarra.
Denporiakin, ona/txarra ikuspegixana baiño, erantzukizun kontzeptuan zale bihurtu naiz. Eibartarra naizenez, entrenamendu ona dakat: bakezalia izanda, arbaso gehixenak arma fabrikatzailliak dittudaz, eta zati haundi baten naizen hau eurei zor detset. Zelan iruntsi hori? Ezin jako pertsona bati bere arbasuei uko egittia eskatu. Baiña nere ustez, abestruzana egittia be ez da egokixena: iraganakingo itsu eta gor izango ete gara, antimilitarista paciflores, gure aurrekuak jokatutako papela ikusi nahi barik? Ez horixe. Horren ordez, dana mahai gaiñian ipintzeko zaliagua naiz ni: egindakuak eginda dagoz, eta ezagutu egin bihar diraz -gustuko edo ez, norbere gaurko pentsakeriakin bat etorri edo ez-, etorkizunera puntu horretatik abixatzeko. Ikuspegi hau berau dakat euskal kakatzako gauzekingo be: “onak” eta “txarrak”, “gutarrak” eta “bestiak”, “gure” biktima eta errepresaliauak bakarrik omentzia, etabar; baiña hori beste gai bat da.
Euskaldun inperiozalien kontuari barriro helduta, gaur “Elkanori Bira” ekimenan barri izan dot, eta hónek danok etorri jataz gogora. Printzipioz interesgarrixa begittantzen jata, kanpaina ofizialian aittatzen ez dirazen gauza illunak agertzen dirazelako. Baiña nik bixak batera nahiko neukez: ezin da ukatu kanpaina militar/komertzialok motor ekonomiko izugarrixa izan zirala, gaur egungo zibilizaziñuan oiñarrixa; ezta euretan euskaldun asko, asko baina askok parte hartu zebela (euren borondatez eta poz-pozik, iñok derrigortu barik); baiña baitta be zapalkuntza eta bortizkerixa itzala ekarri zetsala hainbeste herriri. Dana da egixa, dana da gure iragana, eta danakin izan bihar gara konsziente. Kanpaiña bakarra biharko geunke baiña, ez “zuri/instituzionala” eta “baltza/alternatibua” dirazen kanpaiña kontrajarrixak.
