Balentin Gesalaga, eibartarra, euskalduna, mundiala
Lokatz kostra baten azpixan, 3-4 urteko gomutak etorri jatazak. Mekolako auzuan, umetzaro zoriontsu eta iñuzentian, “amistiakuak eta poliziakuetara” jolasten genduala, eta batetik bestera “chorizo, jamón; manifestación” ibiltzen giñala, afektaziño arpegixakin. Bittartian, trenbide gaiñeko parkian han beheian, Untzagan, jentia antxitxiketan, keia kalietan, tiruak eta gomazko peloten oihartzunak etortzen ziran.
Liburu hau irakortzeko gogo haundirik ez najekan, Luistxon etxeko liburutegiko entresaka baten jirautakua dok, eta etxakixat zergaittik astuna irudikatzen neban. Sindikalismua, 70ko hamarkadako politika korapillotsua, milla sigla eta talde, ETA (V), ETA (VI) eta abar astun hori. Hala eta guzti be, Segoviako igesan kontura informaziño batzun billa najenbixan eta hamen topauko nebalakuan irakortzen hasi eta... hauxe sorpresia. Entretenidua liburua! 1910ian jaixotako Balentiñek, bere bizitzan zihar eruandako diarixo moroko batzu dittuk, hil ostian haren lagunak ordenau, txatalka banatu eta irakortzeko moduan ipiñi dabezenak. Eta literarixoki bape zaindu barik badago be (edo biharbada horretxeaittik) trepidantia dok, errata eta guzti.
Lehelengo, gerrako ibillerak ipintzen dittu. Miliziano modura ibilli zan, eta igeslari eta preso egon eta gero, 40ko hamarkadan, Eibarrera bueltatzen lortu juan. Orduko giruan deskribapen bikaiña egitten jok... Literatura zera barik, berba lauetan kontatzen dittu hainbeste gauza interesgarri, kaleko pertsona zehe baten ikuspegittik. Historia liburuetan faltan botatzen dana, hain zuzen be. Zintzua dok gaiñera: atentziñua deittu jestak zela aitortzen daben gerra sasoiko disziplina falta eta koldarkerixak (gerrara “piknikera” modura juanda joiazen asko, tartian Balentin bera), urtiak pasatzian normalian egitten dan idealizaziño edo epikotasunan nabarmentze horri iges eginda. Gero, igesaldixan “salvese quien pueda” giruan deskribapena be bikaiña dok, eta hamen be pertsonak ikusten dira, bere alde heroikua alde batera laga eta modu lotsagarri eta humillantian bere burua etsaiari entregatzera derrigortuta, gosiak hilgo ez ba zittuan... Hónen gauzengaittik jirudik fidagarrixa liburuan kontautakua, makillaje barik agertzen jakuk zer pasau juen gure aittitta-amamek, eta eskertzekua dok.
Gero, frankismo sasoi bete-betian sartzen dok. Gesalagak oso-osorik bizi izan juan sasoi hori, eta bertako etapak ondo ikusten dittuk. Bere kezka nagusixak sozialak eta laboralak dittuk, baiña horren kontura bere oharretan Eibarko hainbeste estampa marrazten jittuk. Eta gero, 60ko hamarkadan, bere semia ETA-n sartziakin batera presuen familixen kalbarixuan sartzen dok, nahi ez dabela eta bortizki. Hor, oso interegarrixa da bere parakaidista begixekin kontatzen dittuan gauzak: 65 urteko jubilauak kaleko giro poliziala, katxeuak, kontrolak, egunik egun gertatutako atxiloketak eta bestelako ekintzak deskribatzen jeskuk bere erara... nahiz eta “aitxitxan notak” diran, errata, euskerakada eta guzti (edo biharbada horretxeaittik) irakorterreza dok eta erritmua trepidantia, liburuak engantxatu egitten jok guztiz. Polittena, eguneroko gauzak deskribatzeko formia, adibidez, pasaportia errenobatzera juan eta kentzen detsenekua. Poliziakuen zazkarkerixia (lehen guztiz normaltzat hartzen genduana), manifestaziño “relampaguak” Untzagatik San Andresera...
Asko interesau jatak Gestoras Pro Amnistiakuen historixia: hasiera nahikua espontaneua, pentsakera askotako jentiak bultzatuta, gero erakunde konkretu batzu monopolizatuta... gaur eguneko fosilizaziño egoeria hobeto ulertzen jok. Balentin bera be ez ei zuan ardixa, eta zentzuna disziplinian aurretik ipintzen zebalako arazuak eta desadostasunak izan jittuan...
Politta, 8 laguneko talde honetan egindako bihar hau. Kaleko pertsona normal baten atzian dagon historixia ezagutu, eta pertsona ona eta koherentia topau juat, gauza interesgarri askon lekuko, eta modu apalian kontatuta. Pedanterixa edo harropuzkerixa arrasto barik. Mikrohistoria haundi bat.
