Umeak eta paisaia linguistikoa
Gure 7 urteko ilobak irakurtzen ikasten dihardu. Oso polita da ikustea nola asterik aste letra batetik bestera pasatzen den, gero silabetara eta hizki larrietatik xeheetara. Mundu berria deskubritu du begien aurrean. Asko disfrutatzen dut entzuten berak zelan aletzen dituen hitzak eta berrosatzen; izan ere, irakurri hitzaren jatorria hori da: aletu, garandu, urkuldu,... artalea artaburutik askatu.
Prozesua ederra da, esan dudan moduan. Baina parean tokatu bazaizue jakingo duzue aletze lan horretan kartel eta letrero guztiak direla egokiak irakurtzeko. Edonon gera liteke umea ha-ra-te----gi-a irakurtzen. Segundo pare bat pasatu eta begiradak bris-bris egingo dio, konturatu delako zer leitu duen: A! Harategia!
Era berean, nagusiok ere mundua euren ahotik hasten gara ikusten berriro. Gure mundua letren mundua dela, alegia. Halaber, kontzientzia hartu dugu zein erdalduna den gure paisaia linguistikoa! Lehen ere bagenekien, baina txikien irakurtze-saiakera horrek berrituta moduan dakarkigu, umearen jardunak gure begiei errealitatea nabarmendu balio bezala.
Egia da. Lehen baino gehiago –posible balitz!– erreparatu diot horri: dendetako letreroak ez daude denak euskaraz, ezta komertzio horietan dauden panel eta kartelak ere. Eta kaleetako paskin eta afixez zer esan? Eta denda handien katalogoez? Eta produktuen ontzietan?
Bestalde, kartelak eta eskuorriak kontu ofizialetakoak badira, egon litezke elebidun (akatsak akats eta itzulpenak itzulpen). Baina espektakulu edo dibertsio kontuak badira, areto pribatuetakoak (taberna batekoak, esate baterako) %99an gaztelania hutsean egongo dira. Zer esanik ez kiosko eta prentsa idatziko hizkuntza! Nagusi da gaztelania!
Gure umeak kalean letrak eta hitzak deszifratzen ari diren bitartean, mezu argia bidaltzen zaie: gaztelania da nagusi! Egin ahalak egingo ditugu esanda euskara geurea dela, garrantzitsua zaigula,...; baina gure txikiok hori xurgatzen dute: dena dago gaztelaniaz, euskara anekdota da hizkien itsaso erraldoian. Hori barneratu egiten dute, etengabe dagoelako presente nonahi.
Errealitateak diotse euskarak gutxirako balio duela, gaztelania dela jaun eta jabe. Inplizituki bidaltzen zaien mezua horixe da: hemen gaztelaniaz ondo jakitea ezinbestekoa da. Euskara anekdota hutsa delako.
Ez gara kontziente gure inguru linguistiko honek duen eraginaz, baina dena blaitzen duen geruza fina da, edonon sartzen dena, harea-aleak bezala hondartzara goazenean. Eta harea legez, zaila da kentzea eragiten duena.
Gure ilobari eta bera bezalakoei beste mezu bat bidali beharko genieke, euskarak eskolako kontuetarako baino gehiago balio duela, mundu oso bat eskaintzen digula eta irakurtzeko ez ezik bizitzeko ere balio duela. Eta kartel sinple batzuekin ere egin genezake hau: errotulazioa euskaraz ere egin, handiagoa edo nabarmenagoa ahal bada. Egin diezaiogun espazioa!
