Trinkotu
Euskaldunok ez dugu elkar ezagutzen. Aurreiritziz beteta bizi gara, guregan mesfidantza eta errezeloa baino ez ditu sortzen honek. Bakoitza bere txokotxoan bizi da, besteena bisitatu barik. Orain arte, gurea mundu txikitxoa baitzen, herria edo haranekoa, probintzia ere handiegi geratzen zitzaigun.
Elkar ezagutze edo bistaratze hori beste herri batzuetan hezkuntza nazionalak (guk ez duguna) eta telebistak egin dute (gurean, kirola bultzatzeaz gain, ezer gutxi egin du). Telebistak estatuak kohesionatu ditu, balio izan duelako bertako kantariak, kazetariak, eta abarrak ezagutarazteko, euren hizkuntzan, era masiboan, publiko guztiengana ailegatuta. Baita frikiak ere. Alde horretatik, Hegoaldeko euskaldunok Espainiaren zatia gara. Nork ez du Chiquito de la Calzada ezagutzen, esaterako? Horrelakorik ez dugu euskaldunon artean, baina balego ere, bere inguruan baino ez litzateke ezaguna izango, minimundu sakabanatua baikara makromundu trinkotu eta aberats baten barnean.
Hori Hegoaldeari erreparatzen badiogu, baina Euskal Herria bere osotasunean hartuta, zer? Are okerrago; izan ere, Hegoaldekook gure espainolitatean (barkatu hain gordin esatea, askoren sentsibilitatea mindu badut ere) gero eta espainiarragoak gara. Orduan, zerk lotzen gaitu Iparraldearekin? Euskara bera da gure lotune garrantzitsuena. Baina ez da nahikoa, antza.
Elkarri bizkarra emanda bizi garela iruditzen zait; edo elkarri ipurdia emanda. Agian, Iparraldekoek gehiago begiratzen diote Hegoaldeari; esanguratsua da ETB2koek edozeini alkatxofa jarri, eta gaztelaniaz moldatzea. Baina frantsesa desagertu egin da irakaskuntzatik Hegoaldean, eta horrek urrundu egin gaitu.
Euskal Herri penintsularrean EH kontinentala ez da existitzen, edo aintzat hartzekotan, mitifikatuta dago. Arkadia gisako bat, benetako euskal esentziak gordetzen dituena. Eta badakigu mitoak beti direna faltsuak. Bidasoko eta Pirinioetako mugak elkarri jaramonik ez egin, eta psikologikoki ere asko banatu gaitu. Horregatik, jaidura Espainiara jotzea da, bestea urrun dagoelako, jakin barik Donostiatik Bordele eta Burgos antzeko distantzian daudela, adibidez. Horrekin esan nahi dut etxekoagoa egiten zaigula Espainia Frantzia baino, biak gure auzoak izanda.
Muga psikologiko hori apurtzeko, elkarren berri izan behar dugu. Nire lagun batek dioen legez, maitemindu, nahastu zentzu guztietan. Hori berandu baino lehen gertatu behar da, eta horretan sare sozialek asko lagunduko digutelakoan nago.
Buruko moldeak apurtu, muga hautsi, fisikoki nahastatu, nahaspila ederrean, pastel baten orea bagina bezala. Horrela trinkotu, eta legamiaz (euskaraz) bizkotxo eder eta arola izan liteke gure herria. Amesten duguna.
