Lehendakarigaiek euskaraz jakin behar dute, bai!
Pasa den astean txiolari euskaldunen artean zabaldu zen Ser irrati kateari Kirmen Uribek eskainitako elkarrizketa. Sarelariak asaldatu egin ginen; izan ere, elkarrizketaren izenburua zen “Lehendakarigai batek ez luke euskaraz jakin behar, baina detaile bat litzateke”.
Titular deigarria, benetan. Baina elkarrizketa entzunez gero, adierazpenak askoz ere deigarriagoak dira, batez ere kazetariak behin eta berriro aitatzen duelako Uribe euskara aholku batzordeko kide dela. Idazleak berak ere badio hori, nolabait batzorde horren bozeramale bihurtuta, edo.
Etengabe pertsonaren eskubideaz mintzo da, bakoitzak erabaki behar duela zein hizkuntzatan berba egin nahi duen. Ados egon ninteke, baina premisak funtziona dezan zati bat falta zaio. Zein hizkuntzatan hitz egin nahi den erabakitzeko, hizkuntza biak jakin behar dira, bestela ezinezkoa da. Elebakarrek ezin dutela aukeratu, alegia. Beraz, lehendakarigaiak jakin beharko luke euskaraz, gero erabaki ahal izateko euskaraz egin ala ez.
Adierazpenari, aholku batzordean dagoen baten ahotik etorrita, larria deritzot, erakusten duelako soziolinguistikaz gutxitxo dakiela, kaleko edozeinek bi bider pentsatuta ondoriozta lezakeelako aurrerago esandakoa. Horretara, zein da Uriberen meritua (edo beste edozein kiderena) aholku batzordean egoteko? Euskal idazlea izatea nahikoa da?
Tira, itzul nadin elkarrizketara. Edozein lehendakarigairen helburua lehendakari izatea dela esango nuke. Beraz, legalki hizkuntza koofizial bi dituen erkidego bateko agintari nagusia. Presidente egokia izateko beharrezkoa litzateke herri horretako hizkuntza jakitea, ezta? Hemen baino ez da hori gertatzen, beste leku batzuetan pentsaezina litzateke bertako mintzaira ez jakitea. Zer planteatuko du Uribek: zer nahi duzu lehendakari ona eduki ala lehendakari euskalduna?
Gainera, lehendakari horren peko gobernuak nola eska liezaioke edozein langile publikori hizkuntza eskakizuna, lehendakariak berak tutik ere ez dakienean? Zer oinarri du horrek?
Aitatzen duen beste kontu bat sentsibilitate nazionalistarena da. Baina ideia hori oso erredukzionista eta sinplista da, gaur eguneko EAErekin lotzen ez dena. Ez ote du Kirmenek gure gizartea ezagutzen? Ideia hori oso demodé dago, eta euskara ikasi nahi ez dutenek baino ez dute haizatzen!
Baina penagarriena azken hitza da: detailea. Detailea litzateke lehendakarigaiak euskaraz jakitea, edo ikastea. Ematen du euskaldunok konformatu behar dugula erdaldun elebakarrek emandako oparitxoekin. Aberatsen mahaietatik jausten diren ogi apurren zain dauden pobre gosetuak dirudigu. Detailea da euskara jakitea, ez justizia, ez eskubidea. Menperatuen mentalitatea da hori, bigarren mailakoak garela askorendako, alegia.
Euskal idazle saritua, baina baina gure aurreko analfabeto askoren mentalitatea duena.
