Kalitateaz
Lagun batzuekin bazkal oste baten askotan egiten dugun txantxa bat aipatu genuen: Euskaltzaindiak ergatiboa kenduko duela urte batzuk barru, eta guk ikusiko genuela, ez zirela, beraz, urte asko pasatuko. Nik beste forma batzuk ere gehitu nizkion abolituko omen zituztenen zerrendari: Nor-Nork (agian, “maite zaitut” lagako dute, arkaismo moduan eta Pirritx, Porrotx eta Marimototxi esker!), erlatiboa (nork esaten du, bada, gaur egun “lagun bat dut medikua dena”?), partitiboa (“*Ez daukat sua” da arruntena), galderetako ba- (“*Daukazu sua?” biak konbinatuta), geroaldia (“Jolasten gara?” egunero balitz bezala), -eta esplikatiboa (“*Etorri hona, berandu dela!” azalpen barik, besteena errepikatuta!),… Zerrenda hau hainbeste luza liteke…
Hala da, euskaraz dihardugunean badirudi gaztelaniazko formak dauzkagula buruan, eta horren gainean eraikitzen dugula esaldia eta, ondoren, diskurtsoa. Gailetak egiteko moldea balitz bezala: moldea gaztelaniazkoa litzateke, forma ematen diona, eta orea, gaileta-orea, euskarazko hitzak, hiztegian aurki ditzakegunak. Labean sartu ondoren, gaileton gustua euskarakoa izango da, baina arraroak egingo zaizkigu. Gailetagileak, ordea, pentsatuko du euskal gailetak egin dituela, euskaraz dabilela, alegia, hitza euskaldunak direlako. A, baina ez dakigula burutik pasa gaztelaniaren itxura duten hitzez betetzea moldea, nahiz eta moldea euskararen egituraduna izan; inori ez dakiola bururatu “bentana”, “zarratu”, “kozinatu” eta halakoekin orea egitea; segituan esango diote-eta erdarakadaz betetzen duela jarduna. berba horiek Euskaltzaindiak berak Hiztegi Batuan jasota baditut ere…
Zergatik hau guztiau? Ez naiz gai erantzun egokia emateko. Batzuetan, lotsa ere bada. Badakit inguru batzuetan “ikusi zaitut” bezalakoak erabiltzea pedantekeriatzat hartzen dela, irakasle kontua dela, eskolakoa, beraz, “31 eskutik” blogean Maialen Berasategik “Lau irri” izeneko postean dioen moduan, lotsarazten gaituztela hainbat esaera jatorrek, jatorkeriak direlakoan (hitz hau ez du berak aipatzen), “normal” hitz egiteko eskatuko dute; hau da, akatsez.
Beharbada, gaztelaniaren presentzia etengabe eta betierekoa da arrazoia. Nonahi daukagu gaztelera, inguratuta gaude, edo hobeto esanda, irentsita gauzka, murgilduta, pentsamenduak eta berbaera inbadituta. Hiztegian garbizale gara, egituretan, ez. Agian, hiztegi kontuak errazago antzematen ditugulako, usaina errazago hartzen zaielako. Begi bistakoak (edo belarri entzutekoak) direlako.
Hain barneratuta dugu lotsarena, ezen zuzentzeak erreparoa ematen digun. Ezagutzen ditut irakasleak seme-alabei ia zuzentzen ez dietenak, nabarmendu ez daitezen, edo euskarari tirria izan ez diezaioten, erdaldun elebakarrek euren seme-alabei inoiz zuzenduko ez baliete bezala. Ai, ene!
Baliteke euskara ikasi eta zabaltzearena, berreuskalduntzearena alegia, hain bizkor egin izanagatik eta hausnarketa gehiegi gabe egiteagatik pagatu behar dugun ordain-saria izatea. Baliteke. Baina benetan merezi du hainbeste ordaintzea? Zalantzan jartzen dut. Eta berreskuratuko duguna euskara izango da ala beste hizkuntza bat, kriolloa, hibridoa? Batek daki!
