Garizumako liburuak

“Pijama marradunaz jantzitako mutikoa” John Boynerena: Liburu hau, gaztelaniaz, behintzat, best-seller-a da. Nire ustez, liburu hau euskaraz argitaratzea ia gaztelaniakoarekin batera, poztekoa da, horrelako liburuak ere behar ditugulako, askotan aldarrikatu dudanez, ezta? Erraz irakurtzen den horietakoa den arren, zer pentsatua ematen du. Protagonista hamaika urteko ume bat da, kontzentrazio esparru betera bizitzera joaten dena, aita esparruko arduraduna baita. Hamaika urte badu ere, txikiagoa dirudi bere berba egiteko eragatik. uste dut idazleak horretan ez duela asmatu. Zortzi urte jarri izan balitzaio, askoz sinisgarriagoa egingo litzaiguke.

Bestetik, esan behar dut itzulpena nahiko ondo dagoela, baina zuzentzaile ortografikoa ere existitzen dela. Ile berba "hile"  dago idatzita. Enfin! horrelako txikikeriek niri asko adierazten didate. Gaur egun dauzkagun baliabideak edukita....tristea da.

Orain amaieraren gainean egingo dut berba; hortaz, irakurri nahi duenak (eta nik gomendatu egiten dut) ez dezala hau irakurri. Amaiera itzela dauka, beldurgarria, nik orri batzuk lehenago igarrita ere, gorputzaldi txarra laga zidan. Ukituta amaitu nuen liburua. Hasierako ahots atseginak gerraren gordina erakusten digu. Gogorra.

“Zu bezain ahul” Karmele Jaiorena. Laneko kontuengatik irakurri nuen liburua. Honezkero jakina denez, momentu honetan ipuin liburuak ez ditut oso gustuko.  Baina, hala ere, liburu hau ikaragarri gustatu zait,. Ipuinak oso laburrak dira, zuzenak, ez dago buelta gehiegi. Hori bai, protagonistak oso errealak dira, edozein izan liteke protagonista: zu, auzokoa, supermerkatuko kajera, bakuko zuzendaria, parkean dagoen ama, ni, neba, laguna, Karmele Jaio,...edozein. Istorioek ere badaukate egunerokotasun puntu bat, ez dira estrabaganteak, arruntak dira. Eta hau modu onean diot, sinisgarriak dira. Iraganaren presentzia ere badago. Baina presentzia hori ez da oso nostalgikoa, edade konkretu baten seinale baino ez da.

Asko gustatu zait liburua, bai. Freskoa, atsegina eta erreala iruditu zaidalako; eta, gainera, mundu paralelo bat asmatua ahal izan dudalako. Benetan, joiatxo bat da liburu hau. merezi du. Birplanteatu beharko dut ipuinena.

“Bidaiak scriptoriumean zehar” Paul Auster-ena. Esan zidaten ez zitzaidala gustatuko "Brooklyngo erokeriak" komentatu nuenean. Gustatu zaidan, ez dakit. Ezin dut esan. Ez da nik espero nuena. Hori ere esan zidaten. Nirea da errua. Irakurle askok daukagu joera hori: liburu bat gustatu, eta autore horren beste liburu batzuk irakurri, antzeko zerbaiten bila. Askotan funtzionatu egiten du, baina beste askotan, ez. niri hori pasatu zait: beste gauza baten bila nenbilen. momentu honetan behar ez dudan liburuetako bat da. Kafkaren "Prozesua"-rekin konparatuko nuke -nahiz eta zerikusi gutxi duten, irakurri bitartean liburu hori etortzen zitzaidan burura behin eta berriz-. Zergatik egin konparazioa? Bietan egoera jakin baten gaude, ez dakigu zergatik, eta ez dugu zergatik jakingo. Hortaz, ez da misterioa azkenean argitzen.

Egindako teoria guztiak, pikutara joan zitzaizkidan, bata bestearen atzean. Eta oraindik jakin minez nago, ea nire teorien zatitxoren batzuek istorioaren oinarria diren, edo behintzat, zati. ez naiz oso irakurle interesgarria, eta ez zait liburuei buelta asko ematea gustatzen. Nahigo dut idazleak berak kontatzea, irakurrita disfrutatzen dut nik eta. Horren gainean beste egun batean jardungo dut, interesgarria da eta.

Itzulpenak ere nahiko urduri jarri ninduen, hainbat kasutan ohiturazko -t(z)en erabiltzen du narrazioan: komunean sartzen da, prakak kentzen ditu, jesartzen da, ....Hainbestetan ikusi ditut horrelakoak itzulpenetan, euskaltzaindiaren EGLU-ra jo nuela, ea ni oker nenbilen, edo. Ez, jaun-andreok! txarto dago! Talibana izango naiz, baina zeharo urduritzen naute tontakeria horiek, zuzentzen jarduten dut, disfrutatu beharrean. Deformación profesional!!

Durangoko irakurlearen txokorako (bertara ikasleekin joaten naiz) Stefan Zweig-en liburu bi irakurri behar izan genituen: "Xake nobela" eta "Emakume ezezagun baten gutuna". Biak desberdinak, biak antzekoak.Bietan buruari bueltak emateko gaiekin. "Emakume ezezagun baten gutuna" hamasei bat urte nituela irakurri nuen lehenengoz, gaztelaniaz. Asko gustatu zitzaidan, eta negar pila bat egin nuen orduan. Banekien oraingoan desberdina izango zela, maitasun ukatuen gaia beste era batean biziko nuela. Eta egia esan, horrela izan zen: Nerabezaroan tragikoa eta dramatikoa zena, heldutasunean pasatuegi dago. Beharbada, izango da emakumerik gaur egun horrelako gauzarik egiten duenik, baina zorionez gero eta autonomoagoak eta burujabeagoak gara. Darabilen hizkera ere, apala eta horrelako emakume bati dagokiona da. Azken momentura arte zain gaude ea zer erreakzio duen gutunaren hartzaileak. Baina andrearen hitzak baino ez zaizkigu agertzen.

"Xake nobela"-n, aldiz, darabilen hizkera oso jasoa eta landua da, protagonistaren edo narratzailearen neurrikoa. Itzulpen ona baina gaitza. Berba arraroak eta ardrebesak. Horrela eskatzen omen du originalak.

Nobela labur honetan judu baten bzizpenak kontatzen dizkigu: naziek atxilotu ondoren, ez zuten eraman kontzentrazio esparru batera, hotel batera baizik. Hotel horretan, baina, ez zeukan ez leihorik, ez zer irakurri, ez zer idatzi, ez zer margotu. Ohea besterik ez. Tortura gogorra. Bakar-bakarrik dago. Galdeketa saio batean liburu bat lortzen du ostea. Zoriontsua da, liburua xake partidaz beteta dagoela jakin arte. Horixe da argumentua. Hausnartzekoko bidea emanten digu bakardadeaz, beste pertsonen beharraz, zerbait egin beharraz...Isolamendua zein gogorra den adierazten digu.

Liburu biek badituzte antzeko gauza batzuk. Biak oso laburrak dira, ez dute apenas kapitulurik edo atalik, eta biek obsesioez dihardute. Obsesioa eta gaixotasun mentalaren arteko gauzaren bat. Bietan bakardadea eta pertsona bere buruaren kontra. Interesgarriak!

"Belarraren ahoa" Harkaitz Canorena. Canori irakurri diodan liburu bakarra da. Ez dakit zergatik baina ez dit atentziorik ematen. Egia esan, liburu berezia da. Hainbat istorio nahasten ditu ehun orriotan. Batetik, protagonista baten istorioan kontatzen da, zelan Frantziatik AEBetara polizoi joaten den Askatasunaren Estatuaren barruan. Beraz, irudi horri betiko lotuta geratzen da. Bestetik, Hitler Amerika konkistatzera doa, Eurapa osoa menpean artu ondoren. Itsasontzi berean Charles Chaplin daramate atxilotuta "Diktadore handia" filma egin duelako. Charlot eta polizoiaren istorioak nahastu egiten dira, eta elkar ezagutzen dute.

Liburu honetan hitzaren, hitz idatziaren indarra da azpimarratzekoa. Baita ilusioek eman ahal dizkiguten indarrak aurrera egiteko ere. Nobela desberdina, gustura irakurri nuena.

“Los crímenes del número primo” Reyes Calderónena. Jakin ez banu liburu honek Leire duela kokaleku nagusietako bat ez nuke hain arin liburutegian hartuko. Baina, izenak tiratzen duenez,....Aipatu ere ez nuke egingo blog honetan, horrelako makinatxo bat irakurri dut-eta. Orduan? Morboagatik aipatzen dut. Idazleari egindako elkarrizketa bat ikusi nuen eta orduan sumatu nuen zerbait: bederatzi seme-alaba dauzka eta Universidad de Navarran uste dut dekano-ordea edo dela. Beraz, Opusekoa. Jakin nahi nuen nola egiten zion aurre nobelari horrelako pentsakera duen emakumeak.

Egia esateko, estamentu eklesialak ondo kontrolatzen ditu, baina euren arteko harremana hain da formala eta protokolarioa....ez da nik elizetan eta eskoletan bizi izan dudana. Hori bai, beste katoliko batzuk ezagutzen ditut nik, berak nobelan "Oveja descarriada" deritzon motakoak, hain zuzen ere. Bai, bai, "cristianos de base" edo oinarriko kristauak (euskaltermen arabera), edo elizan aldaketak nahi dituztenak, berandako "ardi galduak dira. Eta ikustekoa da nola deskribatzen duen Iruñeko alde zaharreko Nabarreria auzoa! "tomada po ocupas y radicales pro vascos". Aibalapetra! Horrelakoak dira barren Iruñeko nire ezagun/lagun guztiak!

Ordura arte, horrelako adierazpenekin irribarre eginterik baino ez nuen. Gauzak aldatu ziren homosexualitatea hiesa, bizioa eta deprabazioarekin lotzen hasi zenean, oso era sotilean batzuetan, eta beste batzuetan zuzenago. Horrek ez zidan batere graziarik egin, jakinda dakigun moduan, bizioa eta deprabazioa toki guztietan daudela. BItxia.

"Katilinarenak" Amélie Nothombena. Toki gzutietatik gomendatzen didate idazle honen liburuak: lagunak, liburuzainak,...Inguruan ere hainbat liburu iritsi zaizkit; Gaztelaniaz, euskaraz fratsesez....ezin laga, bada, libururen bat irakurri barik. Honi eman nion aukera, eta egia esan, hasieran zeharo flaxeatuta laga ninduen: egoera hain zen arraroa eta absurdoa...Abisatuta nengoenez, aurrera egin nuen, baina, laburra izan arren, momentu bat izan nuen beherantz egin zidala atentzioak.

Gero, esan behar dut, itzulpen honi ez diola inork gainbegiraturik jo! Euskaltzaidiaren hainbat arau, orain hamar urte luze emanak, ez ditu errespetatzen. behin eta berriro "arratsaldeko lauak" eta "arratsaldeko zazpirak". Zabarkeria delabegitatzen zait, benetan. ganorazko itzultzaile batek horrelako gauzak zaindu beharko lituzkeela uste dut. Ni haserretu egiten naiz, eta ezin izaten diot hariari jarraitu. Uf! nire maniak!

Amaiera ere aho zabalik lagazteko modukoa da. Beste bat ere irakurriko diot, dagoeneko etxean daukat....