Esan berriz esan

Oporrak begi bistan ditut, baina datorren ikasturtean eman beharko dudan irakasgai bati begira jarri naizelako heldu naiz Mintzolak antolatutako Esan berriz esan jardunaldira. Iparrorratz horri kasu eginda heldu naiz bertara, eta gustura bueltatu ere.

Aretoan sartu eta azkenengo lerroan esertzea egokitu zait; azkena sartu naizenez azken aulkia niretzat, jakina. Mikel Markezek egin du sarrera-hitzaldia: Euskal kantagintzaren transmisioa. Amaia Zubiriak jarraitu dio: Kantua entzun; entzuna kanta. Gero, Maika Etxekopar: Zuberoako kantu transmisioa.  Lehenengo eguna izan da eta beste bi gelditzen zaizkio transmisioaren gaia ardatz duen jardunaldiari: Esan berriz esan: antzerki, bertsolaritza, kantagintza eta ipuingintzaren transmisioa.

Hiru hitzaldietatik zer atera dudan garbi, praktikarako, oraindik ezin dizuet esan. Izan ere, halakoetan denbora behar izaten da entzundakoa norberenera ekartzeko, eta ondorio argi batzuk ateratzeko. Beraz, zer entzun dudan eta zer gustatu zaidan kontatu besterik ezin dut momentuz. Hortaz –nahi duenarentzat, noski– hona hemen nire iragazkitik pasatutako lerro gutxi batzuk.

Gozo entzuteko moduko hitzaldiak izan dira. Amaia Zubiriaren hurbiltasunak segituan bereganatu nau. Emakumearen ikuspuntua jarri du Amaiak, eta asko eskertu dut, ezkutuan dagoen hori ateratzen saiatu delako. Mikel Markezek ere laburbildu on bat egin dut euskal kantagintzaren inguruan, baina sorpresa Maika Etxekopar izan da niretzat. Bere gaztetasun heldua gustatu zait. Kontu eta esaldi ederrak eta sakonak eskaini ditu, naturaltasunetik eta zintzotasunetik; bere-beretik. Kantaria, musikaria, antzerkilaria eta dantzaria. Sortu egiten du batetik, eta bestetik kantu tradizionalei ahotsa jarri. ‘Amaren alabak’ kantu-taldetik ezagutzen nuen nik, baina, Le Petit Théàtre de Pain antzerki taldean ere badabilela jakin dut.

Beretik eta bere Zuberoatik abiatuta azpimarratzeko moduko ideia batzuk eskaini ditu. Hona hemen haietako batzuk–ez hitzez hitz, eta hitzaldi osotik kanpo gainera, baina hausnarketarako oinarrizko datu-ideiak direlako ekarri ditut hona–.

• Kantu eskolarik ez dago Zuberoan, baina nonahi  eta noiznahi kantatzen da. Gainera, euskararik jakin gabe euskaraz kantatzen du jende askok. Aldiz, hitzak badu indarra, eta, beraz, ez da berdin gertatzen hitzen sonaraztea eta istorioen kontatzea hizkuntza ulertzen denean edo ez denean ulertzen. Transmisioaz ari da.
• Kanta daiteke euskaraz, euskararik jakin gabe. Baina Maskaradak egiteko euskaraz dakiten 10-15 antzezle behar dira, eta “sines zaila” da hori lortzea. Gero eta zailagoa da beraz.
• Kantu tradizionala maite du. Jaso egin du kantagintza hori, tresnak jaso ditu, eta tresna horiekin aritzen da orain. Transmisio pasiboa oso garrantzitsua dela dio; ohartu gabe jasotzen den hori. Jasotzen bada norberaren barruan gelditzen da, pausatua, gerora ikasteko balioko duena, eta, ondoren, asmatzeko erabiliko dena. Transmisioa ez baita errepikatze soila, jasotako tresna horiekin sortzea ere bada transmisioa.
• eta gehiago.

Gustatu zaizkit Maika Etxekoparren hitzak. Bai kantuz, bai hitz eginez. Badu zer kontatu, eta badaki kontatzen. Orain guri dagokigu haurnarketa.