Güechoko dissidente maitheak

Bizkaiko leku guztiz ezezagunera juan gaittuk karanbolaz, Josu Lavin adiskide trollari liburu bat hartzeko atxekixakin. Aurretik pizkat informau nahixan, jakin juagu udala berez Getxo dala; eta horren barruan dagozela Andra Mari, Neguri, Algorta eta Las Arenas auzuak (azken bixok herritzat najittuan). Begixak zabaldu, ume txikixan modura, eta... ¡salto!

Helburuetako bat, Neguriko espezimen tipiko bat argazkittan harrapatzia izan dok: pijo bat, alegia. Gauza gatxa izan dok, eta etxuat ganorazko argazkirik lortu; etxakat fotografo profesional senik, eta indigena zahar baten aurrian parau eta klak etara ezin doten modura, ba ez nok kapaza izan erriberatik zihar pasiuan zoiazen superpijo ugarixak –batzuk atentziñua deitzekuak- erretratatzeko. Konpentsatzeko baiña, Ereagatik Atxekolandeta parterako bide jauregitsuan zorixoneko gertakari bat izan juagu begi parian, edo belarri parian hobeto esanda.

Pasialeku eguzkitsuetako bide ajardiñatuetan famelixa asko, domekako olgeta nagixan. Gu be hala gabizak, errixo onduan egun bikaiñan lasaittasunaz gozatzen –ondiok jente asko ez pasialekuan-. Aberats itxurako emakume baten ondora heldu gaittuk. 35 bat urte, casual wear sport jantzitta. Bakero estuak, alkondara cuidadamente deskuidatua –kuellua puntan, almidoiaz guztiz tente-, morena akartonaua, perlazko belarrittakuak, ule rubixo tinttaua, eguzkittako antiajuekin helduta ... onduan bere aingerutxua, olgetako motortxo garestixakin... “Osea, Borja, aparta la bicicleta ¿no? que está en medio de la acera” jiñok emakumiak, eta umiangana makurtziakin batera: “¡Prrrreeeet!” puzkar luze eta ozena, bi segundotakua bai. Begixak zabal-zabalik alkarri begiratzen detsegu. ¡Ene ba-da-ta-ba! ¡Neguriko pijuak be gizakixak dittuk gero! Zer ez neban emongo andra haren garunetako pentsamendua irakortziarren.

Txiri-txiri, hiruko pausuan, Atxekolandetako galerixa abandonaua izan dok gehixen erakarri nabena; Walt Disneyen jauregi sinsorguen aldian. Bertara satzeko goguekin geratu nok... Gero, akuarixora juan gaittuk nahiz eta portu deportibuan sartu bihar izan. Txikixa baiña ederra: illuntasunian, musika lasaixakin, herri desbardiñetako hondo submarinuen rekreaziñua gustau jatak gehixen. ¡Korrokoiak eta botillak be ba jeguazen! Han lasaittasunian genguazela, “jangoikuak ikututako” batzuen bisittia sartu dok eta akabo pakia; baiña hain zan interesantia eze, ez nabe bape deskonzentrau. Arrain tropikalak be ba jeguazen, han aparteko tokixan, baiña umien artian arrakasta gehixen, duda barik, 8 euro killoko olagarro arrunta izan dok. Fristitxo maittagarrixa. Handik urten eta gure bidaitxuakin segiduta, Arenetako portuko ingenieruari monumentua be gustau jatak. ¡Politikoki bai inkorrektua! Ingenieruan begirada zorrotzan pian, gizakixa Neptuno zapaltzen. Aurrerabidia Naturalezian kontra garaille. Ezerk ez gaittu geratuko, Abixara Haundiko bizimoduan. Mezu garbixa, zintzua behintzat.

Costa Rica-tik pasio entomologikua eginda, gure morokuen artian nahi izan juagu bazkaldu: Bizkaiko zubixan txintxilizk Portugaletera. Uste eze kanposantutik herriko plazara urten dogula. ¡Zelako girua! Tabernan be egin juagu barre: “Hola parejita”, “Kontuz”, “La cervecita y la botellita”, “Aqui teneis chavalotes”, “Agur”... Justu-justu telebisiñotik ezagutzen dogun euskaldun erdeldun estereotipua, betaurrian. Dana ikurriñia, dana folkloria, dana trikitrixa... baiña erderaz. Batzundako hau normala dok, baiña Baionako jaixetan txoznetakuak euskeraz ez dakixanian, muzturra okertzen juek. Euskalduntasuna txapelan diametruangaittik neurtzen dan eremuan jagozak bixak.

Arratsaldian, Algortara juan gaittuk barriro gure hitzordura agertzeko.

Urte asko pasau eta gero, ezagutu juat pertsonalki Josu Lavin jauna (Juan Luis Fernandez ezin izan da etorri, tamalez). Nere ezagupidien zentzu entomologikuangaittik, ba dakat halako gogo permanente bat jente arraruanganako, zenbat eta nere pentsakeratik urriñago, orduan eta gogo gehixago. Kaso honetan ostera, adostasun haundixa jaukat Josukin; ¿zergaittik orduan interes entomologikua? Biharbada egoera aboziñau xamarrian izan gendualako lehelengo kontaktua –Eibartarrak zerrendan-, biharbada kendu ezinda dabillen troll sambenituangaittik, biharbada bere ideiak saltzen ez jakin (nahi) izatiangaittik, biharbada hizkuntziangaittik jan eta lo egittiaz ahaztuko litzaken jentia ezagutzia harrigarrixa begittantzen jatalako.

Gizon honek euskera maillan egin dittuan biharrak leku askotatik sakabanauta jagozak:

http://www.scribd.com/people/documents/9134-bibliotheca-vasconica

http://euscara.wikispaces.com/

http://klasikoak.wikispaces.com/space/filelist

http://euskara.wikia.com/wiki/Azala

http://leicarraga.blogspot.com/

Blog abandonau hónetan, bere euskera mota hau hobeto azaltzen dau:

http://www.blogak.com/euscara/

http://www.blogak.com/euskara

Burutik einda dagoan jakintsu bat espero baneban be, oso sorpresa atsegiña hartu juat ideia argidun tipo bat topatzian, nasaixa, umoretsua eta bere biharra maitte dabena. D ereduko eskola bateko maixua da, eta aukeratu ahal izango baneu, pozik bialduko najeukez nik umiak Josun ikasgelara.

Ba dagozak euskerian korriente nagusixetatik kanpuan geratzen dirazen hainbeste euskaltzale, hau filologuak –titulodunak ala titulo bakuak- hobeto esango juek. Nekez esan leikek ia baztartze hau borondatez ala derrigortuta dan, izan be, batzuk pentsau leikie Euskaltzaindiak jarrittako txantxilloian ez sartzia “libreki” aukeratzen dan modura, “libreki” sartzen dala bat marjinalidadian. Eta ni ez nagok ados, jakiña.

Nere ustez, teorixa guztiz baliogarrixak jarabixak Josuk, eta bere modura lapurtera klasikuan oiñarrittutako euskera batu baten erabilpena defenditzen dabenak. Azken fiñian –txarto ulertu ez ba juat-, eredu honen aldeko argumento nagusiña tradiziño literarixua dok. Hau da: literatura idatzixan erabilli izan diran eta gaur egunian kalian erabiltzen diran formez osatutako euskera batu naturalago bat, kaleko jentiari haiñ arrotza etxakona egingo. Horren ordez, beti be Josun esanetan, gauza oso desbardiña jakagu gaur: analogiaz osatutako aditz-taula teorikuak, errealidadian ez dirazenak sekulan erabilli izan. Ikasteko ixa eziñezkuak izatiaz gain, euskaldun frakasatuak sortzen dittuenak eta erderarako joeria bultzatzen.

Ados egon leike, edo ez, baiña nere ustez aintzat hartzeko ikuspegi bat dok, a priori razonable xamarra dirurixana nere moduan asko ez dakixan batendako. Esan leikek baztarrak nahastatzeko gogua dirurixala, eta hobe dala Euskaltzaindian eredua fisura barik babestia, nahiz eta inperfektua izan, eta bestela euskeria ahulduko dala, eta... Eta honetan be, ez nago ados ba. Euskaltzaindia arbitrarixua dok, RAE edo bestelako edozeiñ autoridade-uste linguistiko modura. Iritzi bat dok, kontuan hartzeko morokua jakiña, baiña iritzi bat baiño ez. Ni behintzat ez nago konformatzen naben lege linguistikorik onartzeko prest, nahikua jakat-eta lege zibil eta penalekin. Hizkuntza bat gauza bizixa eta aldakorra dok, eta ezin dok fosilizau bizirik dagon artian. Hizkuntzalarixen biharra ez dok hori gaiñera, eta hau esateko etxagok katedratiko izan biharrik.

Euskal dinosaurio ofizialen artian be, iritzixa ez dok monolitikua: eztabaidia eta maremagnuma dok nagusi, eta baitta kuadrillakerixak eta inkoherentziak be. Horregaittik ¿zertan ez dittuk ba eztabaidagai izango Josuk eta bere moroko disidentien teorixa eta proposamenak? ¿Zeiñek emoten jok euskalgille izateko karneta? Filologia fakultadiak ez behintzat: ¡zenbat eta zenbat euskalgille autodidakta egon eta egongo ete dittuk...!

Hau irakorritta, batzu pentsauko juek zorakerixia dala gaur egunian hain hedatuta dagon euskera batuan eredua aldatzia proposatzia –eskolak, kazetak, euskaltegixak-, eta ondiok zorakerixa haundixagua zer eta ¡lapurtera klasikua inposatzia!. Baiña hamen detalle garrantzitsu bat jagok: Euskaltzaindia batu eredu hau inposatzen badau be, Josu eta bere lagunak askatasuna aldarrikatzen juek. Bakotxa bere erara idatzi ahal izateko askatasuna.

Euskaldunak ba dakigu diskriminatzaille izaten. Euskalgille ez-abertzaliak baztartu egitten dirazen moduan, Euskaltzaindiakin bat egitten ez daben euskaltzaliak kunetan geratu izan dittuk (“tiro bi emonda” esateko tentaldixari ezin jetsat eutsi). Gertatu izan dok lehenago -hamen be, filologuak esango juek hobeto- eta oin be, tristia dok Josu moroko pertsona guztiz baliogarri batek euskeraz idatzi nahi ez izatia, bere idazkera heterodoxuangaittik jasotzen daben erasuak dirala eta. Disidentia kanporatzeko zaletasun benetakua, gu gizakixok dakaguna. Zorixonez, azken urtietan dinosauriuen artian bertan euskalkixen alde eta euskera batuan naturaltasun faltia konpondu biharraz eztabaidatzen hasi dittuk batzuk. Etxakixat, baiña, ez ete dan beranduegi izango Josu Lavin eta Juan Luis Fernandez Gutierrez moroko euskaltzale sutsuak errekuperatzeko...

Euskal munduakin maittasun/gorroto harreman honen ondorixoz edo, gero eta indar gehixago eskintzen jetsak Josuk  berak sortutako Romanica hizkuntza unifikatuari eta haren hurreko kide dan Interlinguari. Adibide moduan, hamen aittu leikek testu bat:

Ordu bi giñan egoteko, eta bost ordu egin jittuaguz berba eta berba. Abrako argixak laiño artian guri begira, hantxe juan gara bakotxa bere aldetik; ha Lekeittioko txakolin eta Ondarruko atun-zimarroiakin, eta gu bat ez, hiru liburu barrikin.