Euskal Tenebrista
Sekulan ez dozue pentsau: ¿baiña zertarako da pegora kanpuan gabaz ixotzeko egoten dan argitxo hori? Gaur egunian alper-alperrik badago be, 1960ko hamarkadan ez zan halan. Instituto Nacional de la Vivienda frankistiak San Antoliñeko etxiak egin zittuanian, auzo honetan korridaplazia eta mahastixak baiño ez zeguazen (baitta kobak be). Etxien eta etxien artian, tarte illunak. Gaur egunian Berdintasun Teknikarixak onartuko ez leukiezen argirik bako baztar ugari topau zeikiazen herrixan. Illunttasun gozua: Txilin denporetatik, kaleko baltzian penitentiak baiño topatzen ez ziranetik hona, argittasunak lekua jan detsa Gauekori, eta gaur egunian baztar librerik ez da geratzen mundutik iges eta gabian izarrei begira refujiatzeko. Ondarrutik hona gabaz zatozela, argi txorro izugarri bat ikusten da mendi atzetik zerura; Lekeittioko kanpantorriari ipiñittako 2000 watiotako fokuak dira, kartzelako argi-scannerren antzian. Eibartarrok txispekin sorgiñak uxatzen hasi giñan legez, gizaldi eta gizaldixetan burrukiak aurrera segidu dau eta argi elektrikuak azken zoko baltzari be ez ei detsa barkatuko...
Oin dala ez urte asko, Karraspixoraiñok juaten nintzan gabaz antxitxiketan. Behin zubixa pasauta illuntasunian murgiltzen zan bat. Jentiakin topatzen ziñan, eta arpegixa ez ikusitta be kaso egitten gentsan alkarri. Itxasuan baiñua hartzian be, ederra izaten zan are baltzetik ibilli eta ur baltzetan sartu, herriko argittasuna ugarte baltzan atzian uretan isladia egitten zebala. Batez be iratargi betez.
Oiñ ostera, zintta barrixa eta hondarreko azken puntaraiñok farolak jarri dittuez; aeropuertoko pistatik zoiazela emoten dau. Bardin Antzorizko faroleraiñok. Amorrua emoten dau pentsatziak: ¿zeiñek eskatu dau hori? ¿Gabeko hiruretan zein ibiltzen da periodikua irakortzen kaletik? ¿Zertarako argi indar guzti hori alperrik gastauta? ¿Ez doguz ba martxa honetan nuklearrak eta baitta edozer be biharko? ¿Tontotu egin gara ala?
Lekeittion argi indarreko instalaziño berezixa dago. Massachusetseko azken teknologixiari jarraittuta seguraski, injenieruak zuntz klase berezixekin probak egitten hasi eta munduan beste iñun ez dagon kable klasia garatu eta sartu zeben herri honetan: membrillozko kablia. Hala emoten dau behintzat: urtian pare bat bidar beti geratzen gara argi barik: haizia dala, edurra dala... beti zeozer. Normalian herri parte batian bakarrik izaten dira, edo instalakuntzian parte jakin batzutan. Oin dala hiru-lau bat urte baiña, argi etenak haundixak izan ziran, ordu askokuak eta herri osuan. Nik goguan dakarazen haundiñak. Hain da eze, kalera bajatu nintzan girua ikustera: baitta inpresiño haundixa hartu be.
Kaliak baltzak zeguazen. Etxe barrixetan, eskolapetik gorako etxe modernuetan emerjentziako argixak egoten dira. Hantxe ikusten ziran ipurtargixak, pegora barruetan. Baiña behiñ alde zaharrian sartuta... ¡diabruan ahua! Ixa hanka puntiakin beheia tentatzen juan bihar ziñan, illunan illunaz hurrengo pausuakin nun zapaltzen zenduan ikusteko. Goguan dakat ozta-oztan ez nebala eskabadora batekin kaskarrekua hartu. Eta paretik zetorren beste pertsona batekin ondo-onduan egon arte ez nintzala konturatu: ¡haxe sustua! Zoragarrixa zan. Ez neban ibillaldi luzia egiñ: San Antoliñetik behera etorri, Apallo kaletik sartu eta apur bat ibilli baiño ez. Baiña gero, gorutzko bueltan, bapatian 500 urte atzera saltua egin neban. Apallotik alde zaharretik urteeran, argi gorritxo bat illunttasunian: Piedadeko ermittako kandelia zan. Inguru osua ipurdiko zulua baiño baltzago, horixe berori izango zan bertan zeguan murallako Piedadeko Portaletik Gernikako bidera urtetzian bidaiarixak ikusiko zeban argi bakarra...
Biharbada bueltauko dira hórrek denporak. Errekurtso guztiak agortu eta apagoi orokorra etortzen dan egunian. Martxa honetan, ez da hainbeste denpora pasauko. Eta izarrak barriro ikusi ahal izango doguz, gabaz.
