Deskubrimenduan une magikua
Urte askuan irudi unicejo/tartalistiko hau izan zan XL-ri buruz nekan bakarra ("aleiya", etxian genkan EP honena)
Juan dan egunetan diskua pizkaka-pizkaka entzutzen jardun dot, ixa modu relijiosuan, aurkezpenak bebai (kantu bakotxan aurretiko parrafada luzia). Gaur egunian musika gehixena diskografiaka irunsten dala esango neuke, neuk kontsultarako ekartzen dotena bai behintzat: takada baten igual 100 kantu sartzen dittudaz, gehixenak sekulan entzun bakuak. Ez neban halakorik nahi disko honendako.
Ez naiz damutu. Ez dakitt zer sentiduko zeukian euskaldun batek 1975an, ordurarte sekulan entzun bako Ez Dok Amairukuak estrainekotz entzutzian; baiña nik entzunaldi honetan igarri doten zirradian erdixa bazan, ez ahaztutzekua seguru! Eta behin bakarrik bizitzekua, bistan da: lehelengo entzunaldittik aurrera, kantuak ezagunak bihurtzen diralako, onak bai, baiña sorpresa elementuan faltan. Horregaittik jaso nahi izan dot idatziz. Seguraski, nere bizitzan barriro ez dotelako Xabier Leten lehelengo entzunaldirik biziko (hónen kantuena ez, behintzat).
Lete da Ez Dok Amairuko sasoikuen artian nere gustokuena. Haren izaera poliedrikuan ikusi dot onduen nere burua isladatuta: seriotasun fondo baten gaiñian –tristuria, askotan- umorezko ezten gaiztuakin. Etxekuen artian, adarra jotzeko, Lete “la alegria de la huerta” izentatzen neban; eta disko honetan ikusi dot, atsegiñez, berak be bazekala bere buruan gaiñeko ikuspegi sarkastikua (umorez, bera “oso optimista ez dala” aitortzen dau disko honetako aurkezpenetako batian).
Disko bikotx honetan kantu apartak dagoz. Ez dittudaz banan-banan komentauko, bistan da; bereziki inpresionau naben hiru kantu aittatuko dittudaz bakarrik, lehelengo entzunaldixan ostian idatzittako zirriborruetan.
Malkoak euri balira
Kotxian entzutzen netorrela, kantu batek blastiau egin nau, literalki, bistia lausotu arte. Motibuak asko izan dira, ezkez-eskuma-ezker-eskuma, boxealarixan modura:
- Musikian egillia, berez hunkigarrixa jatan pertsonajia.
- Mezua, negar garbitzaillian metafora ezaguna baiña indartsua.
- Tango musikia: bortitza, adierazkorra eta gure aittitta-amamen herriko oihartzun zaharra.
- Letrian egillia bera, bistan da, indar ikaragarrixa gorputz ttattarrian.
Hurrengoa
Lehen normala ei zan mutillak lehelengo harreman sexuala putetxian izatia (nere edadetsuko jentia be ezagutzen dot nik, halan hasittakuak, eta bizitza osorako markatuak –neskekingo harremanei dagokixonez behintzat-). Kantu honetan Brelek bere lehelengo esperientzia sordido ha kontatzen dau, eta “au suivant!” diarran errekurtsuak alienaziñua maisuki azpimarratzen dau (justu egunotan horri buruz pentsatzen nenbixan, beste adibide hau dala eta).
Etxera allegatzen nenguan kotxeko radiokasetian jotzen hasi danian, eta kotxian motorra geldittuta ahozabalik (sic) geratu naiz kantua amaittu arte. Lete bere alde histrionikorik onenian, irudi inpresionista ezin indartsuaguan. Interneten ez dot topau kantua, eta nik neuk ipiñi dot Youtuben, Leten hitzaurre eta guzti.
Amsterdam
Amsterdameko portuko kantuakin be, noraezian ibilli izan naiz ni. Jacques Brelena izanda be, nik ez netsan berari adittu estrainekotz, David Bowieri baiño. Doiñuak berak, melankolikua eta bortitza era berian, erakarri ninduan. Handik urte batzutara, binilo merke montoiak arakatzen, Brelen disko bat harrapau nebanian –eusnoba ni-, hara nun topau neban kantua, eta beria zala ikasi. Xabier Leten disko hau entzun arte ez nekixan letriak zer esaten zeban zehazki; hamendik aurrera gehixago gustatzen jata “kantu kanalla” hau, berak esaten daben lez.