Garagoittiko Orakulua

Handik minutu batzuetara damutu egin naiz, baina beranduegi zen: bere bidean aurrera eginda, bistatik galdua nuen. Eta barruak nahastu zaizkit: zergatik geratu naiz izoztuta? Ez da gertatu zaidan lehengo aldia, gainera.

“Barruan” ezagututako jendearekin behin bakarrik izan naiz, atera eta gero esan nahi dut. Porlan artean egindako lagun ugarien artean minenari zor nion begirunearengatik izan zen, nolabait esateko. Baina topaketa hori ere oso arraroa egin zitzaidan. Agian motibo berberarengatik. Orain, sentimendu hori idatziz jarrita, argitu nahiko nukeen arrazoi misteriotsu eta deserosoarengatik.

Presondegiko lagunarekin topatu nintzenean sentsazio arraroak igarri banituen, lagunarengatik baino, familiarengatik izan zela uste dut. Nik oso oroitzapen garratzak ekartzen nizkiela konturatzen nintzen. Edo hori uste nuen nik, behintzat. Eta ez zitzaidan gustatzen haiei min ematea. Azken finean gure lagunak, etxera bueltatu zenean, bere bizitzarekin jarraitu zuen; txarto edo ondo, baina askatasunean bizi izandako hurrengo asteek, hilabeteek, urteek, kartzelako urte mingots haiek nolabait estaltzen ari ziren. Eta hara non agertzen naizen ni, iraganeko fosila, zer eta kartzelako urte haiek berpizteko (lagunak eta biok ez baikenuen ezer konpartitzen, espetxealdiko oroimenak baino). Gu pozik, bistan da; katxondeo pixka bat ere bagenuen; baina begi-bistakoa zen gure ingurukoei ez ziela grazia putarik egiten une haiek berriro bizitzea. Edo hori uste nuen nik. Eta sentsazio hau jasanezina zitzaidan.

Kontrakoa ere gertatu zait, nirekin preso izandako laguna etxera etortzea, eta neure familiakoen begietan horrelako lainoa ikustea. Deserosoa da. Eta ez dakit egoera erreala den, ala nire barruko kondenatuaren begirada berezia. Sarrionandiak esana baita, preso egon denaren gogoa kartzelara itzultzen dela beti; eta poliziek besteei baino gehiago begiratzen diotela, pausua sosegatua ez duelako; edo sosegatuegia. Eta, hau idatzi ahala, konturatzen naiz une bortitz haiek horrelako gauzak tatuaturik utzi dizkidatela. Eta segur aski nire burutazioak baino ez diren arren, nire pausuak baldintzatzen dituztela nik sekula pentsatuko ez nuen forman...

Bai. Hurrengo ikusten dudanean, eskua emango diot. Ukitu nahi dut (ikusiko dugu berak zer nahi duen, euskaldunak baikara, eta ez dut inor bortxatu nahi). Lotsa gabe hitz egin nahi diot. Zimurturik nago, baina guardasola bezala ireki nahi dut. Ez dakit metafora egokiena den, baina horixe da momentu honetan etortzen zaidan irudia: porlanezko sotoetako ziegetan lizundutako arimak astintzea, lisatzea, aireratzea, eguzkitara ateratzea. Sendatzea.

Talaiatik irratsaiorako, 2017ko ilbeltzan 20xa.

Euskal espeleologiaren historia aztertzeko zalea naizen aldetik, Euskal-Erria aldizkariko hainbat erreferentzia bibliografiko bilduak nituen: artikulu zaharrak, duela gutxira arte liburutegi handi batera joan ezean kontsultatu ezin nituenak. 2011 urteaz geroztik, baina, Sancho el Sabio Fundazioak hartutako lanari esker, Euskal-Erria aldizkaria interneten kontsultatzeko moduan dago[1], eta beraz indizeak arakatzeari ekin nion.

Lan honen ostean, zerrenda bibliografikoetako artikulu espeleologiko hoiek zuzenean irakurri ahal izan ditut, baita lehendik ez nituen erreferentzia batzuk jaso ere. Gehiago ere egon daitezke: izan ere, izenburuak batzutan ez dira oso adierazkorrak (“Un hallazgo curioso” bezalako izenburu ugari daude), eta agian intereseko artikuluren batzuk ihes egingo zidaten.

Jarraian, aukeratutako zenbait artikulu emango ditut. Kronologikoki doaz (aldizkarian argitaratu ziren fetxaren arabera), bi multzotan:

• Espeleologiarekin zerikusiren bat dutenak.
• Beste guztiak (interesgarriak iruditu zaizkidan hainbat gairi buruz).

Haietako askoren aurretik iruzkin bat egin dut, zenbait kasutan datu osagarriak emanaz. Artikulu guztiak dokumentu batean bildu ditut errazago kontsultatzeko; hemen eskegi dut nahi duenak deskargatu dezan (denbora mugatu baterako, leku asko okupatzen baitu -303 orrialde, 800 Mb inguru-; baina aurrerago inork kopia nahiko balu, lasai eskatu diezadala).

Hauxe da dokumentu horretan aurkituko dituzuen artikuluen zerrenda. On egin!

ESPELEOLOGIAREKIN ZERIKUSI DUTENAK

Nahikoa da autoreen zerrendari erreparatzea, Euskal-Erria aldizkariak sasoi hartako espeleologoen artean izan zuen garrantziaz jabetzeko…

• IRURROARIZAGA, G. 1882. La gruta de Amoroto. In: Variedades éuskaras. Euskal-Erria VI(8): 244-245. Donostia.
• ANONIMOA. 1882. La cueva de Amoroto. In: Variedades éuskaras.Euskal-Erria VI: 274-276. Donostia.
• F.R. 1882. La gruta de Achurra. In: Variedades éuskaras. Euskal-Erria VII: 134-135. Donostia.
• ENCISO, J. 1882. La gruta de Achurra o de Amoroto. In: Variedades éuskaras. Euskal-Erria VII: 268. Donostia.
• CAPELASTEGUI, Leon. 1884. La gruta de San Valerio en Mondragón. Euskal-Erria Revista Bascongada XI:486-494. Donostia.
• NAVARRO VILLOSLADA, Francisco. 1888. De lo prehistórico en la Provincias Bascongadas. Euskal-Erria Revista Bascongada XIX:5-11,33-39,65-69,97-101. Donostia.
• GAMON, MM. GAMON, JI. 1785. Las cuevas de Aitzbitarte en Rentería. Año 1785. Informe enviado á la Real Academia de la Historia por conducto de la Diputación Foral de Guipúzcoa. Euskal-Erria Revista Bascongada XXVI:537-539. Donostia 1892.
• MURGA MUGARTEGI, Rafael. 1892. Arrechinaga. Euskal-Erria Revista Bascongada XXVI:19-21. Donostia.
• GORDON, Rogelio. 1893. Euskal batzarre. Expedición Reglamentaria núm 2 bajo la dirección del socio Don Rogelio Gordón. Visita a Oñate. Principales edificios. Ascensión al monte Aitzgorri. Exploración de la famosa cueva de Guesalza. Euskal-Erria Revista Bascongada XXVIII:85-90,177-181. Donostia.
• ZABALA, Alfonso Maria. 1894. Comisión de Monumentos de Guipúzcoa. San Adrián (Aitzgorri). Euskal-Erria Revista Bascongada XXX:531-537. Donostia.
• PUIG Y LARRAZ, G. 1897. Las cuevas de Vizcaya. Euskal-Erria Revista Bascongada XXXVI:138-141. Donostia.
• ADAN DE YARZA, Ramon. 1897. Descripción geológica de Bizcaya. Movimiento y denudaciones del suelo. Euskal-Erria Revista Bascongada XXXVI:138-141. Donostia.
• SORALUCE, Ramón. 1899. La Cueva de San Valerio. Euskal-Erria. Revista Bascongada XL:15-20. Donostia.
• BOWLES, Guillermo. 1775. Introducción a la historia natural y a la geografía física de España. Euskal-Erria Revista Bascongada XXXVII:33-38,65-68,129-138. Donostia.
• REPARAZ, Gonzalo. 1902. Las cavernas de Aitz-Bitarte en Landarbaso. Euskal-Erria. Revista Bascongada XLVII:369-376. Donostia.
• RODRIGUEZ-FERRER, Miguel. 1905. La Caverna “Aitzkirri”. Euskal-Erria. Revista Bascongada LII:214-225. Donostia.
• ARANZADI, Telesforo. 1905. Lapur-zulu, Impresiones subterráneas. Euskal-Erria. Revista Bascongada LIII: 97-105. Donostia.
• ALZOLA MINONDO, Pablo. 1912. La exploración de las cavernas en Vizcaya. Euskal-Erria Revista Vascongada LXVI:212-215,272-277,317-321,353-357. Donostia.
• ARECHAVALA, F. 1907. La gruta de Balzola. Euskal-Erria aldizkaria LVI:27-28. Donostia.
• BARANDIARAN, J M. 1917. Discurso leido en la solemne apertura del Curso Académico de 1917-1918, en el Seminario Conciliar de Vitoria. Euskal-Erria LXXVII:386-392,434-442,488-496. Donostia.

BESTELAKO ARTIKULU INTERESGARRI BATZUK:

• GOROSTIDI, M. 1883. El enjuiciamiento criminal en sus relaciones con el catalán y el bascuence. Euskal-Erria Revista Bascongada VIII:298-305. Donostia.
• MARTINEZ AGUIRRE, Marcial. 1884. De Eibar a Saturrarán, con un recuerdo del rey D. Francisco de Asís. Euskal-Erria Revista Bascongada XI:188-191. Donostia.
• LA CANI, Rosi. 1887. Santo Tomás. Antaño. Ogaño. Euskal-Erria Revista Bascongada XVII:564-567. Donostia.
• TRUEBA, Antonio. 1889. El santuario de Arrechinaga. Euskal-Erria Revista Bascongada XXI:225-231,257-267. Donostia.
• LABAYRU, Estanislao Jaime. 1891. Sobre huelgas. Euskal-Erria Revista Bascongada XXIV:520-522. Donostia.
• ANONIMOA. 1892. Los bascos en la Argentina. Euskal-Erria Revista Bascongada XXVI:313-316. Donostia.
• ANONIMOA. 1892. Curiosidades históricas. La expulsión de los judíos de Vitoria en 1492. Cesión por la aljama israelita a dicha ciudad de los terrenos de Judumendi. Euskal-Erria Revista Bascongada XXVII:467-470. Donostia.
• SORALUCE, Ramón. 1899. La vida de los gitanos en Guipúzcoa. Euskal-Erria. Revista Bascongada XLI:175-179. Donostia.
• ANONIMOA. 1902. Tipos euskaldunas. El atalayero de Ondárroa. Euskal-Erria. Revista Bascongada XLVI:453-456,510. Donostia.

[1] Helbide honetan: http://hdl.handle.net/10357/2813