Aurreiritzixak gainditzen

Liburu txiki eta didaktiko honek, sarreratik bertatik, gaizkiulertuak eta sinplekerixak konpontzeko asmua dakala aitortzen dau. Izan be, karlistadak amaittu ziranetik, liburu hau argitaratu arte (baitta gaur arte be, esango neuke) ikuspegi manikeistia nagusittu da: segun eta ze pentsakerakuak garan, batzuk eta bestiak lagun edo etsai modura ikusiko doguz, 150 urteko tartiari ezikusixa eginda, orduko gorabeherak gaurko parametruekin enkajau arazi nahixan. Eta ez. Nik neuk, aurreiritzixen jabe nintzan honek (Eibarren nagusi dirazenak), horren kontzientzixia lehelengotz disko batekin hartu neban: “Eta Tira eta Tunba” (Joseba Tapia, 2010). Liberal foruzale eta euskaltzaliak zeguazela? Karlisten artian danak ez zirala integrista monarkikuak? Gauzak ez zirala uste genduana bezain zurixak eta baltzak izan? Liburu honetan, orduantxe erdi-ikusittakua modu garbixan azaltzen da. Arazua zera da: askotan, nahixago izaten doguzela erantzun oker eta sinpliak, zuzenak eta pixkat korapillotsuaguak baiño. Ondorixuetan argi ikusten da hori:

“Zer esan orain arte hemen esan ditugun gauza guzti hauen aurrean? BAT: Karlismoa eta Foruen defentsa ez direla gauza berdina. BI: Karlismoaren barruan ba ditugula foruzaleak. HIRU: “Foruzale”en artean Aintzinako Erregimenaren defendatzaile integristak ba ditugula, baita euskaldunen artean ere. LAU: Liberalen artean “antiforalistak” badirela, gisa beteko “FORU”en kontrakoak; baina baita (II Gerrate garaian, batez ere) Foruzale argi eta garbiak ere. BOST: Foruen defentsaren gaiak baduela bere garrantzia euskaldunen artean; ez dela txantxetakoa eta serioski aztertu beharko dela: burujabetzaren defentsak pixkana-pixkanaka indarra hartzen doala, baina hau ez dela alderdi bakar baten ikurrina. SEI: Izen hutsak aztertu beharrean, horien azpian diren edukiak aztertu eta landu behar direla, nominalismo eta manikeismo sinple batean erortzeko arriskua gaindituz. Ezin daiteke, inolaz ere, Karlismoa orokorki kontsideratu, gure etorkizuna argitu behar duen argi bakarra balitza bezala. Ezta modu berean Liberalismoa ezeztatu ere, gure herrian ditugun akats eta problema guztiak horren erruz etorri balira bezala. Baina berdin oker, sinple eta pobre litzateke liberalismoa goraipatzea, on guztien iturritzat harturik, Karlismoa eta haren barruko talde guztiak fenomeno atzerakoi huts bat bakarrik balitz bezala definituz”.

Liburua hizkera jator (baiña ez garbizale) ederrian idatzitta dago; bistan da idazliak euskeraz pentsau dabela bere diskurtsua, eta prosa errez, zuzen eta atsegiñian emoten dittu beriak. Etxerako beraz (hau be eskolatik zaborretara bidian erreskatautako txortakua dogu eta).