Barealdixa

Aranjuez, eguaztena 2002ko Urrilaren bixa. Orain “denbora errealian“ idazten ari naiz. Bukatu da orain arte jazotakuen kontakizuna. Hamabigarrengo modulua laugarrenaren kopixia da, baiña beste leku baten. Kuriosua da, preso eta urdin guztiak hartu eta aldatu izan balebe legez dirudi. Beste guztia igual-iguala: eraikuntzak, pasilluak, jantokixa, mahaixak, patixuak, tailarrak... Onduan 11garrena dago, eta parian F1 eta F2, emakume eta umiena. Ez dago baiña, 4garrenian moduan, 3, 5, 6 eta 7garren moduluetako beste politikuekin komunikatzerik. Ba dago kartzelero probokatzailerik hamen be, baiña 4garrenguekin hurrik emon bez. Biok ziega berian jarri gaittuez barriro; arrarua, normalian FIESak banakako txaboluetan egoten gara (gu FIES legez klasifikatua gagoz, euskal preso politiko guztien modura).

Eguen arratsaldia poz eguna izan zan. Betiko moduan, laster topatu genduan 12garrengo moduloko preso politikua (bere ziegan bakarrik dagoana), eta haren lagun taldiarekin juntatuta adrenalinia bajatzen hasi jakuan. Hala, barixakua bajoi eguna izan zan neretako. Aurreko egunak burruka gogorrian pasatu genduazen, gure helburua zein zan ondo genkixala. Baiña lortu besain laster... huts existentziala! Jomugarik ez... Gaiñera aste horren hasierarako espero genduazen abokatuaren barrixak, eta egun guztiak pasatu ziran ezer-ezer jakin barik. Zeozer “usaindu“ nahi neban, behintzat panoramiaren aurrian mentalizatzeko; ez bait genkixan ia gure kartzelaratziak egun bi, hille bi edo urte bittan luzatzeko trazarik zeukan. Barririk ezak guztiz hondoratu bihar ninduan, asteburuan senidien bisitxiak argi pizkat ekarri zestan arte.

Antza danez, manifestaziñuaren bixaramonian deklaraziñua hartu zeskuan epailliak hankia sartu zeban. Fiskalak gu enpápelatzéko ahalegin guztiak egin eta gero, epailliak karguak mantendu eta baldintzarik gabeko espetxia agindu zeban. Gure abokatuak honen kontra helegite bat aurkeztu zeban. Epailliak, ezer egin baiño lehenago, helegitia konpondu arte itxaron egin bihar zeban. Baiña kaso zikin horrek eskuetan erre egitten zetsan antza, eta itxaron barik jo-ta Madrillera bidaldu zeban espedientia, Audientzia Nazionalera. Eta gu, espedientiaren atzetik juan giñan, noski. Audientzia Nazionalian, kasua ikusi besain laster forma defektu horri erreparatu zetsen, eta atzera Bilbora itzuli zeben zorixoneko espedientia. Maneju hauetan, gure kasuak aste bi emon dittu Erresuma osotik bueltaka, eta hamalau egun hauen ostian gure kasua hasiera-hasierako abiapuntu ber-berian dago, eta gu Aranjuezen sartuta.

Hala azaldu zesten zapatuan bisittan etorri jatazen senidiak (ama, arreba Emma eta koinatu Genaro). Ederto ba. Epaille despistatu alu batengaitxik aste biko kartzelaldixa iruntsi dogu, dohan. ¿Dohan? ¡Bai, ta zera be! Ni behintzat, hamendik urtendakuan, dagokixonari egitten ari dezkuen guzti hau ordainduarazten saixatuko naiz.

Aranjuez, eguena 2002ko Urrillaren hirua. Zapatuan, ba, senidiekin egon giñanetik hamengo bizimodua lasai-lasai pasatu da hamabigarrengo moduluan. Euskaldunak lau gagoz modulo honetan: sozial bat, beste politiko bat eta gu biok. Sozialak Julio dau izena, bilbotarra da eta kotxe lapurreta asuntuengaitxik dago hamen. Politikua Jose Angel Matienzo da, Karrantzakua. Beste preso politikuak hona etortzia gomendatu ba zeskuen berarengaitxik izan zan; morroi hau be “kolektibotik“ kanpo geratzia erabagi zeban, politika munduan bape sartuta ez dagoelako eta gaiñera ez dabelako sartu nahi. Basarrittarra da, oso majua ta berbalduna. Antza danez, 1998an lagun batzu etorri jakozen arazuak zeukezela, eta gabia pasatzeko toki billa. Honek bere etxera juaten laga zetsen, eta bixaramon goixian beste barik alde egin zeben. Gero antza ETAkuak zirala jakin zan, eta haiek atxilotu eta torturatzian bere izena agertu zan. Kartzelara sartu zittuen bera eta emaztia, eta 7 urteko kondenia betetzen dagoz.

Egunak lasai asko pasatzen diraz hamen. Pizkan jasangatxa egitten jatan gauza bakarra zaratia da. Hamen jendiak oso altu egitten dau berba, eta asko edozergaitxik hasten dira orruka (jokuan, tele aurrian, egongelan...). Seguraski, hori dalako hamen desahogatzeko dauken era bakarra. Gaiñera, gelak eta galerixiak oihartzun haundixa dauke eta sortzen dan durundixarekin eziñezkua da, adibidez TB'ian esaten diharduena aitzia.

Bazkaltzeko mahaixetan behin gure lekua konkistatu eta gero, ba dagoz hainbeste gauza aipagarri. Mahaixak eta bankuak fijuak dira, ezin diraz mobidu. Formikazkuak dira, errematxiekin, nahikua barrixak (kartzela osua da barrixa). Jarritta gagozela, belaunen gaiñian kontrafuertezko burdin batzu daukaguz. Burdin hauetan trabatuak, edo mahai gaiñeko eskiñetan, kartoizko kajak dagoz. Compi bakotxak ba dauka beria, eta bertan jatekotik sobratzen jakena sartzen dabe. Gehixenbat ogi bolluak, gurin ta mermelada raziñuak, frutia. Hamaiketakua edo meriandia jateko, edo beste barik akumulatzen juan ta kajan usteltzeko. Bakotxak plastiko gorrizko edarontzi ta kubierto jokua daukagu, hantxe mahaixan geratzen dana. Jatorduetan plater formako zulodun metalezko apala hartu eta kolan jartzen gara, jatekua bertora botatzen dezkue; bukatutakuan apal zikiñak pillatuta laga eta edarontzi ta kubiertuak fregadera baten garbitzen doguz, eta mahaixari trapo bat pasatu bihar izaten detzagu.

Patixo orduak bejetatzen pasatzia ez jata gustatzen. Asperguran murgildu baiño lehenago, nahixago dot hutsian hausnartu edo burua zeozekin bete. Hamen gauzarik latzena kanpotik barririk ez datorrela da, eta buruari bueltak emoten hasten bazara, estuasuna gero eta haundixagua egitten da urtenbide bako biribil baten. Beste presuak pazientzixia gomendatzen dezkue... Baiña nik burrukatu nahi, eta ezin!!

Hamen ikasi dot orduak eta orduak ezer egin barik pasatzen. Arratsalde osua ziega baten, zereginik barik, isillian. Hausnarketan hasi: pentsamendua “off“ian, arnasaren sartu-urteeran zentratu... eta esna noski, gabian loguria izateko. “Y he aprendido a esperar sin razón...“ kantuaren modura.

Aranjuezeko kartzelia be barri xamarra da. Seguridade maximokua. Matxinadak ekiditeko espreski prestatua ei dago, moduluak tunel eta korridore ezkutuak daukez hormen eta sabaixen barruan, matxinatuak eraikuntza bat bahittu ezkero poliziakuak zuzenian barrurarte sartu ahal izateko. Txaboloko leihotik kanpoko segurtasun sistemak ikusten dira. Patixoko hormigoizko horma altua lehenengo, goixan alanbradaduna; horren kanpotik, harrikoskordun foso bat; gero beste hormigoizko horma alanbradaduna; haren atzetik foso bat bide asfaltatu batekin, bertan guardiazibillen kotxia bueltaka eten barik dabillela; eta azkenik sare alanbradadun elektrifikatua. Guztira, 500 bat metro zabaleko babes sistemia. Gero, basamortua. Ziegak orain arteko onenak dira (¡dutxia dake! ¡eta kakalekua horma batez babestuta!). Luziak dira, eta Valdemorokuak baiño estutxuaguak. Leihuaren alde baten litera bi, eta bestekaldian pladurrez egindako bi mahai eta bi estanterixa haundi. Erdixan argi bat dago horman sartuta ¡interruptore eta guzti! (lujo asiático, Pabloren esanetan). Interfono bat dago, urdiñei gauzak esateko (eta eurak gure konbertsaziñuak isilpian entzuteko noski). Dutxiak kúrtiñía dauka, eta komunakin batera txoko baten dago, horma birekin banatuta.

Ibiltziarena kuriosua da. Basaurin sartu nintzanian arrarua egitten jatan jendia patixuaren alde batetik bestera juan-etortzen ikustia, eten barik ibilbide berian. “Zelako aspergarrixa!“ esaten neban. Baiña gero ulertu neban: ez dago beste urtenbiderik ibilli nahi ba da. Eta ni bebai hasi nintzan. Lehenengo lagunekin batera, gero bakarrik bebai... azken fiñian hausnartzeko beste era bat dala konturatu naiz. Arnasian konzentratu, burua hustu eta non zagozen ahaztuta ibilli eta ibilli. Txaboluen atiak automatikuak dira, urdiñen garittetatik programatuak dagoz. Zabaltzian, orden misteriotsu batian zabaltzen dira; preso politikuonak azkenak beti.

Nere buruari eguneroko diszipliña bat jarri detzat, eta holakuak dira nere egunak: goixian, 8.00etan errekuentua iragartzen da bozgorailluetatik. Esna egon bihar gara urdiñak ziegako ateko leihatilatxotik begiratzera datozenerako (ia iges egin dogun edo ez). Txabolua garbittu eta txukundu (bestela ez dezkue urtetzen lagatzen). 8.30etan armosatzera. 9.30etan oiñez hasten naiz patixuari bueltaka (Pablok nahixago dau “largo“ zuzenak egitten ibiltzia), eta 10.30etan dijestiño erdixa egin da gero, kirola. Aintxitxiketan edo gimnasixuan 12.30etararte gitxi gora behera. Bazkalordurarte (13.30etan), libre (solasian, irakortzen...). Kanpuan gagozen ordu hónek erabiltzen dittuez urdiñak gure ziegak miatzeko. 14.30etan txapeua (ziega barrura sartu bihar gara) 16.30ak arte. Bittartian, beste errekuento bat egitten dezkue. Ordu bi hauetan txabolo-lanak (etxeko-lanen ordez) egitten dittudaz: dutxatu, arropak garbittu eta esegi, idatzi... Gero barriro etaratzen gaittue patixora edo egongelara, eta lan intelektualetan gastatzen dittudaz orduak. Pablo “ikasgelara“ juaten da, baiña ni nahixago dot patixuan edo jendartian eseritta egon, irakortzen edo idazten. 19.00ak aldera afalordua. Patixua ixten da, eta han goiaz danok mahaixetara formakuntzan. Gero ilaran eta txandaka, bandejia eskutan jatekua hartu eta mahaira barriro. Formal eta isilik juan bihar gara. 20.00ak aldera txaboluak zabaltzen dittuez, nahi dabenak bertan sartu eta geratzeko aukeria dauka; gero segidan ixten dittuez. Ni normalian beheian geratzen naiz; patixua itxi egitten danez, egongelan egoten gara danok. Asko xakian, beste batzu jokuan, beste batzu bejetalen modura... eta gure moduko elementu arraroren bat irakortzen edo idazten. 21.00etan txapeua: goiko solairuetara doiazen ate automatikuak zabatzen dira, eta jendia bere borondatez ziegetarutz abiatzen da. Txaboluetako atiak ordurako zabalik topatzen doguz, gu irunsteko zain. Halako giro tristeko momentua da. Compixak zelda barruetatik ondiok alkarri adarjoka dabizela, 21.15ak aldera atiak isil-isilik ixten dira, larritasun punttu bat dauken azken oihuak eta algarak itxoaz. Txaboloko lanekin jarraittu, argi naturalezko azken izpixak aprobetxatu... eta ixiltasuna nagusitzen da kartzela osuan, 22.30ak aldera bozgorailluetatik eguneko azken errekuentua iragartzen dan arte. Ez daukagu lorik egitteko baimenik begi zelatarixa ateko leihatillatik agertzen dan arte. Gero, ni esna egoten saixatzen naizen arren, hamaikak aldian luak hartzen nau; Pablo irakortzen edo idazten geratzen da.

Parian doguzen F1 eta F2 moduluetan andrak eta familixak dagoz. Emakumiak sarri agertzen dira leihotik eta eskuekin keiñu arraruak egitten hasten dira. Azkenian konturatu gara: 11 eta 12 moduluetako euren senarrekin komunikatzen dihardue, aidian letrak marraztuta. Seguraski senarrak era berian erantzuten ari jakez.

Telefonua... teorikoki, presuok astian birrittan deittu geinke, bakotxian bost miñutu. Praktikoki, preso sozialekin kontrol zorrotzik ez da eruaten. “Konfixantzazkuak“ ba dira (zerbitzu arduradunak, espetxeko lantokixetan aritzen dirazenak, urdiñen aurrian “bereziki apalak“...) nahi dabenian deitzen dabe, nahi beste denpora. Preso politikuoi aldiz, deitzen dogun bakotxian ordua eta deittutako telefono zenbakixa apuntatzen dezkue, eta araututako bost miñutuko bi dei hoiek egitten lagatzen dezkue bakarrik. Eta batzutan hori bez...