Ondarrutar txikixak kazetari
Ondarruko arrantzale-etxe bat, 1920-1925 aldian.
Ondarruko Lore Jokuetan izperringi bat etara dabe, eskoletako umiak kazetari biharretan. emaitza politta da, asko gustau jata. Batetik, momorro txikixak zeozer konstruktibotan jarri dittuez (ez da gitxi) eta bestetik euren ume-ikuspegixan atentziñua deitzen detzen gauzak zeintzuk dirazen ikustia.
Eta, hain zuzen be, azken hau da gehixen gustatu jatana. Ni Historiazale baiño gehixago naiz “mikrohistoriazale”, eta horretatik asko topatzen da izperringi honetan. Redakziño kaskarrian egindako idazkixetan hainbeste mikrohistoria eder agertzen dira, umien aittitta-amamak kontatuta seguru, aintziñako Ondarruko usain eta gustoz betetako flashak:
- Mutilak gehienetan futbolean ibiltzen ziren etxeen sarrerak porteriak bezala hartuta eta Kaleandiko neskak txintxirrikan, soka saltoan eta goman jolasten zuten. Lehen Kaleandiko ume guztiak ez ziren egun guztian etxean sartuta egoten eta jolastera irteten zutenean denek denekin jolasten zuten.
- Jendeak etxez etxe balkoi batetik bestera egiten zuen berba. Kaleandin hiru telefono inguru zeuden gutxi gora behera. Telefonoa zutenei deitzen zioten ez zutenen familiak eta gero, telefonoa zuenak besteari abisatzen zion eta bere telefonotik berbetan uzten zion.
- Gizonak itsasotik etortzen zirenean Kaleandiko emakumeak beraien gizonek ekarritako arraina bizilagunen artean banatzen zuten.
- Sutara bota behar ziren egurrak kalean ebakitzen zituzten emakumeak. Kalean emakumeak ikusten ziren aizkora hartuta egurrak ebakitzen.
- Lehen lanazko koltxoiak erabityzen ziren eta koltxoi horiek garbitu beharra izaten zuten. Urte bitik behin emakumeak koltxoi horiek Artalekura ateratzen zuten eta bertan makilekin astintzen zuten. Telebistarik ez zegoen eta ume guztiak kalean egoten ziren.
- Lehen sukaldeetan ez zegoen butanorik eta sua egurraz eta ikatzaz pizten zen.
- Jaietan, zezenak soka barik ibiltzen ziren. Jentea entradetan sartzen zenean zezenak ere entradetan sartzen ziren. Jendea eskaileretan gora joaten zenean zezenak ere eskaileretan gora igotzen ziren baina zezenak hiruzpalau eskailera igotzen zuten.
- Itsasotik txitxarroa edo berdela ekartzen zenean, Kalehandiko andre guztiak txitxarroa edo berdela erretzen zuten. Baina gero hainbeste kea ateratzen zutenez ataria ezin bilatuta ibiltzen ziren.
- Gizonak marinel janzten ziren eta andreak berriz amantal urdinarekin.
Historixa liburuetan ez dira halakorik topatzen, ez horixe. Izperringi politta, benetan.
Akats bakarra: batuaz eginda dagoala. Badirudi hau ondarrutarren aje endemikua dala...
