Zirikadak

Zelako ondo pasau doten liburu hau irakortzen. Aspaldixan nekan Zirikadak eta Eztenkaden barri, baiña esku tartian etxatan subertau. Pasa dan udan baiña, Úntzagan izaten dan feria del libruetako baten, hantxe ikusi nittuan eta ¡tak! etxerako. Ondo merkiak gaiñera, bosna euro. Hasieran pentsatu neban reediziñuak izango zirala, baiña liburuak diñuanari jaramon egin bihar badetzat 1960 eta 65an Itxaropenak etaratakuak ei dira, bere depositto legal eta guzti... arrarua egitten jata 45 urteko liburuak hain barri-itxuriakin egotia... Bai ete?

“Zirikadak” liburuan autuak edo barriketak kontatzen dira. San Martiñek kalian entzundakuak ei dira, eta bertan nahastatuta agertzen dira kalian benetan gertatutako susediduak, Euskalherrixan zihar zabalduta dagozen ipoin batzukin, edo txiste itxuria dauken kontakizun motz-motzekin. Ezagun da idazliak ez dabela jasotakua interpretatu nahi izan, eta umoriari emon detzala garrantzixa nagusixa, Eibarko euskeria erreibindikatziaz gain (artian euskera batu ofiziala ondiok sortu barik zeguala).

Darabixan Eibarko euskerian kontura dudia daukat, ia benetan kalekua dan ala berak pizkat txukundutakua. Pentsamendu horretara bultzatzen nabe takian potian erabiltzen dittuan espresiño batzu: “(aditza)-e alde”, asmua adierazteko, adibidez (ate paretik kajak kendu zittuan, pasabidia libratze alde). Besteren bat be oso sarri erabiltzen dau, eta nahixago neuke Eibartzaindiako kideren batek zeozer argittuko balesta.

Esaten dabe San Martiñek “amor-odio” harreman bat zeukala eibartar jentiakin, edataille eta ardurabakotzat zeukezela. Nik ez dakitt 1960ian hala izango zan be, baiña ederto egitten dau barre liburu honetan mozkortixekin (ez mozkortixen kontura), sinpatia haundixa somatzen jako behintzat. Andrengaittik barriz, gaur egunian politikoki bape zuzenak ez diran gauzak botatzen dittu, baiña tira: bere sasoi eta kontestuan kokatu biharreko jarrera bat da, orduan normalena seguru.

Antz haundixa hartu detzat irakortzen nabillen beste liburu batekin: Resurreccion Maria Azkuen “Euskaleriaren Yakintza” sortan dagoan ipoin zaharren bolumenakin. Azkuek oin dala 120 urte bilduko zittuan hárek, eta San Martinek oin dala 50, baiña ipoiñetako askok antzerako zapore eta usaiña dauke. Esaten dabe bai, gizartia eta kaleko jentian bizimodua bardin-xamarra izan zala 1950 alderarte, gero etorri zala gaur eguneko aurrerabide abixara zoro hau.