Sasiola II

Lehengunian barriro juan ginuazen Sasiolara, argazkixak etaratzera. Egun ederra egin juan, eta funtsian ez ba genduan gauza barri askorik jakin be, atsegiña izan zuen zaindarixarekin barriketan atzera be ibiltzia. Gaztelu zahar bateko fantasma baten modura, hantxe agertu zuan aguria gure onduan, isi-isillik, txakurraren zaunkadak abisatuta.

Eraikiñian sartu aurretik, neretako elementurik kuriosuenian buelta batzu: erreboteko frontoi txikixa, Sindika basarrixaren onduan. Osorik dagoan horma bakarraren inguruan nabillela, aurreragokuan ikusi bako elementu bi: epailliaren harrizko mahai ta bankotxua, eta kantxiaren solua bardintzeko terrenua jasota dagoela (erreka aldian kontrafuertiak ondo ikusten dittuk). Orain kantxan kipulak eta ortuarixak jagozak, paparrera heltzen diran bedarrak ez dagozen tokixan.

Eliziaren barrukaldera argixa sartzen dok orainguan, rosetoittik eta alboko leihuetatik. Aurreko aldixan izandako misterixo giro larrixa beraz ez jagok, eta illuntasunaren barruan argittasunezko ugartiak jagozak.

Masmaretxiak, hautsa, koruko arku bakartixa (koru bakua), santuak eta egurrezko moldurak plastikuetan batuta, erretablo haundixan lapurrak lagatako hutsune eta txikiziñuak... porlanez estalittako aintzinako egur zoruan ezebez, baina aldare aldian, osorik baina jauzi biharrian dagoan zapai zati azpixan, harrizko hillobixak. Sindikak bere esku senduekin harlauza haundi bat jasotzen jok; ezagun da ondo ezagutzen dabela mobimendua, harri bera hamar milla bidar jaso daben harrijasotzailliaren modura. Hor behean femur bat eta hainbeste sahiets, orainguan argi (aurreragokuan zuluaren illunetan hazurren argittasun bildurgarri indefinidua ixa-ikusi baino ez genduan egin).

Elixako jarrilekuak danak pillatuta, kurutze haundi bat hormiaren kontran, hormako karia jauzitta dagoanez, ondo ikusten dittuk sasoi desberdiñetan zabaldutako eta tapatutako arkuak, atiak, aintzinako sarreria...

Kontestua hobeto ikusten juat orainguan. Sorpresa faktoria kontrolpian, Sindikaren barriketa etenbakuan elementu garrantzitsuak eta akzesorixuak bereizten najoiak. Bidegurutze honetan (Astigarrabixa-Sasiola) dagoazen elementuen araberan, Erdi Aro zaharrian (herrixak eurak fundatu baino lehenago) garrantzi haundi-haundiko inguru bat izan zuala ezagun dok: basarrixetako, edo mendixen goikaldetan bizi zittuan biztanlien “plazagunia“. ¿Zein eremutan? Oso eremu zabalian, esango najeukek.

Santiago bide bat bajagok hamen bertan, bere ospittal eta guzti (gaur egunian korta moduan erabiltzen duan basarri erdi bat da, ospittale barrittik geratzen dan arrasto bakarra). Ospittale zaharra ba ei jeguan bebai, komentuaren inguruan.

Baitta lonja barrixa (oso zaharra dana) eta lonja zaharra be (gaur egunian lokalizatu bakua). Komentu barruko moillak, errekara karga/deskarga zuzenian egitteko, ondiok nahikua osorik jagozak eta bi bat metroko lodierako hormak babestuta jagozak. Sindikak diñuan moruan, “Garixa bakarrik ez juen kargatuko, halako babesa egin bihar izateko“. ¿Ze materixal, baina? ¿Mia hain balixotsua izango ete zuan? Zaindarixak erakusten dezkuan ladrillo zahar pisutsuaren masan argi ikusten dittuk mia-zati baltzak. ¿Tellerixak, burdiñolak?

Zubi bat be ba jagok, edo hobeto esanda, haren orpuak, komentutik 100 bat metrora errekan behera. Untzak janda dagoanez, bertara joan ezian ez dok ikusten.

Astigar-ibixa, leku estrategikua. ¿Zenbat toki egongo zittuan VIII mendian Deba ibaixa pasatzeko? Menderik mende egindako eraikin pilluaren ondorixua dogu gaurko hau. Moillen eraikuntzako albuetan halako zulo batzu, ibaixaren alde batetik bestera transbordadore baten kable gidarixak pasatzeko morokuak.

Azken kuriosidade bat, Deba ibarreko sasoi bateko garbittasunaren harira (gaur egun “Eibartik datorren zikiña“ aittatuta laga barik): ez nauk akordatzen zein langille klasek (olagizonak? Frailliak?), baina Sindikaren esanetan ba jagozak dokumentuak haien eta bere ugezaben arteko liskarren lekuko, zergaittik eta “izokiña astian hirutan baino gehixago ez juelako jan nahi“. Ugarixa izan bihar zuan lehen ba, angulen modura: zaindarixak Sasiolako angula-lekuen barri emoten jezkuk (xehetasun asko barik, badaezpada), kaka-trosko eta azido artian igarixan dabizen arraintxuak harrapatu eta gero Eibarko plazan killoko 1000 eurotan zela saltzen diran...