Euskaldunak Brasilen

Eusko Ikaskuntza no Palacio Miramar de Donostia organizou o venres, 16 de Xullo unha Xornada sobor os Bascos do Brasil. Nun salón abarrotado de xente, iste fora o programa que poideramos disfrutar:

Primeiro, José da Silva (brasileiro residente en Donostia) falounos da historia da capoeira, e das distintas variantes que poidemos atopar hoxe: capoeira Angola, capoeira misturada con artes marciais... tambén asinounos o birimbao (intsrumento musical característico) e os diferentes toques para cada momento da capoeira. Depois tomou a palabra o noso Estebe Ormazabal, basco residente en Brasil dende fai oito anos. Falou da tremenda desinformación sobor dos bascos brasileiros, até o punto que ele pensóu cando fora que era o primeiro basco que pisaba o país. Depois investigando atopou os rastros de José Antxieta, José Azpilikueta... e fora cosciente de que non estaba só. Con posterioridade, Estebe máis Arantza Ugartetxea emprenderian o traballo de investigar a historia dos bascos no Brasil, e comprobaran o que até entón fora só unha sospeita: a presencia masiva dos bascos alá, dende os militares que participaran na invasión de América até os emigrantes do S. XX que partieran na percura de unha vida mellor. Estebe mencionou unha característica que cecáis caracterie ós bascos brasileiros ó carón dos de outras nacionalidades americanas: a seua apuesta por unha vida aventureira que lles fixo escoller emigrar a unha nación na que todo fora estrano (non parlaban francés nin espanol), non había concentracións de bascos en nengúnha parte (non como na Arxentina, USA...). E isto tivera moito que ver na dispersión por todo o país e a ausencia de Euskal Etxeak. Supoño eu que o emigrante ó Brasil sabía bén o que facía e facíao con decisión e vontade; por iso a saudade que poideran sentir sería menor que outros máis nostálxicos.

Cando Estebe rematou a sua conferencia, José da Silva e algúns dos seus alumnos fixeron unha exhibición prática de capoeira.

Depois comezou a falar Arantza Ugartetxea, basca que residiu en tempos no Brasil e agora vive en EH. A sua conferencia incidiu máis no aspeito sentimental da experiencia de ser basco no Brasil, da reafirmación da basquidade que esperimentou nunha terra tan diferente, da boa acollida desa basquidade que produce unha resposta no mesmo sentido, pero no senso de integrarse na sociedade, de amar a sua lingua... Fora unha conferencia cargada de sentimento e que vivamente animaba a conhecer esa realidade que non chega ás rúas de Euskalherria. Tudos eiquí saibemos bastante ou temos moita información dos bascos que viven na diáspora de países de fala espanola ou inglesa, mais cando nos falan de Brasil (e o mesmo poderíamos decir de países francófonos) cremos que alá non hai bascos. Arantza repetidamente falou da "real viaxe basco-brasileira", e interpretou o mesmo segundo claves pedagóxicas, o seu campo profesional.

Depois Edson Goia, brasileiro residente en Donostia, fíxonos disfrutar dun pequeno concerto de música brasileira, con dous guitarras, baxo, voz, birimbao e otro instrumento que facía "ñiki-ñiki" que non sei cómo se chama.

O psiquiatra Alfredo Soeiro (brasileiro que vive no Brasil) expuso con moita simpatía o seu contacto casual con este mundo basco (ele non teñe ancestros de EH) até o punto que rematóu xogando a cesta-punta nun jai-alai. Tambén o seu contacto con Arantza Ugartetxea, que traduciu o seu traballo "Realidade Emocional" ó euskera, introduíndoo deste xeito nos círculos profesionales psicológico/pedagógicos bascos. Finalmente, explicóu un anaquiño das técnicas que emprega na súa vida profesional, e que son ampliadas no traballo mencionado.

E o acto rematóu con unha sesión de percusión, asinando a diferencia entre samba de Río e samba-reggae e poñéndonos a saltar nos nosos asientos.

Hai que destacar o enorme valor que teñe o esforzo de estas persoas, que consiguieron deste xeito chamar a atención sobor dunhos bascos que viven en América dende centos de anos, mais seguen a ser "invisibles". Nos traballos de Estebe, Arantza e os seus demáis companheiros poidemos poñer nombres, apelidos, caras, lugares de residencia, voces a estes bascos e coñecer a sua esperiencia vital. Eles foran os primeiros en recopilar unha pequena parte dos bascos en Brasil, mais invitan ós investigadores a seguir avanzando polo camino que agora deixan aberto.

O que queira máis información, pode consultar a revista (máis bén es un libro, 330 páginas) que có resultado das súas investigacións publicara Eusko Ikaskuntza "Lectura pedagógica de la realidad "vasco-brasileña" / Arantxa Ugartetxea et al. . En: Ikastaria, Cuadernos de Educación / Eusko ikaskuntza. - Donostia - Nº 13 (2004)

Felicidades ós organizadores, fora bén agradable descobrir o Brasil dos bascos da vosa mán.