Eusko Jaurlaritzako oposaketak eta euskara
Administrazioan azterketak egiteko erabiltzen den hizkuntzak etorkizunean Eusko Jaurlaritzan erabiliko den hizkuntza baldintzatzen du. Tamalez, egiaztatuta dago hizkuntza hori gaztelania dela.
1990eko oposaketan gaiak eta azterketak gaztelaniaz nahiz euskaraz egiteko aukera bermatuta izan arren, denok gaztelaniaz egin zuten, baliteke salbuespenen bat izatea, baina ez dut uste. Hamar urte iragan arren, 2000. urteko oposaketan halako horrenbeste gertatu zen. Inork ez zuen euskaraz azterketa egin. Oraingoan, 2010. urteko oposaketan antzerako zerbait gertatuko delakoan nago.
Badaramatzagu 30 urte administrazioa euskaldundu nahian. Esfortzu handiak egin arren, bai administrazioaren aldetik, baita langileen aldetik ere, milaka langilek euskara ikasi arren, euskaraz hitz egiteko eta idazteko gai izan arren, administrazioa oraindik gaztelaniazko erreinua da.
Egun, berriz, oposaketetako hautagaiek euskarazko ereduetan ikasi dute, baita goi mailako unibertsitateko ikasketak ere euskaraz egin dituzte. Beraz, gehienok euskaldun peto-petoak dira. Areago, euskaran gaztelanian baino askoz erosoago murgiltzen dira.
Orduan, zergatik egiten dituzte azterketak gaztelaniaz?
Erantzuna garbia da, euskaraz eginez gero gainditzeko aukera askoz zailago izango da.
2010. urteko azterketetan, aitzitik, oposiziogileen artean asko dira euskaraz egiten planteatzen ari direnak. Niregana asko etorri dira honen gaineko galderen argibideen bila. Zein hizkuntzatan gomendatzen didazu azterketak egitea, da egindako galdera zuzena. Euskalduna eta euskararen aldekoa izanda, asko kostatzen zait erantzutea.
Ez desanimatzearren, soilik aipatzen dizkiet azterketa euskaraz eginez gero topatuko dituzten eragozpen bakan batzuk. Batez ere, administrazio orokorretik kanpotik datozen oposiziogileei, nik emandako argudioak kontuan hartzeko biziki gomendatzen diet.
1. Oposizio guztietan, gaiak gaztelaniaz prestatuta daude, hortaz euskarazko bertsioa itzulpen hutsa da, eta kasu askotan itzulpen azkarregi egin behar da.
2. Itzulpenetan erabilitako euskarazko terminologia arrotza da. Adibide gisa, liburuzain euskaldunek erabiltzen dugun txaplata hitza, zaila izango da identifikatzea testuan agertzen den etiketa hitzarekin. Gai espezializatuetan terminologia egokia erabiltzea ezinbestekoa da azterketako galderen jatorrizko zentzuaz jabetzeko.
3. Azterketak jartzen dituztenek, kasu onenean euskaldunak izanda ere, azterketak gaztelaniaz prestatzen dituzte, gaiak gaztelaniaz prestatu zituztelako eta eguneroko lana ere erderaz egiten dutelako. Beraz, jatorrizko bertsioa, baita ñabardurak ere hizkuntza horri begira eginak daude
4. Azterketa berberaren galderak ere, dudarik gabe, itzulpenak izango dira, eta gainera litekeena da presazko itzulpena izatea.
5. Halaber, alegazioak erantzungo dituztenek, EPEren epaimahaian, baita ondorengo instantzia juridikoetan oposaketa judiziopean sartuz gero, gaztelaniazko bertsioak izango dituzte oinarri.
Teorian administrazioak elebidunen eskubideak bermatzen ditu. Teorian euskara gaztelania bezain ofiziala da, baina kasu gehienetan ikusi dugun moduan, agerian gelditzen da praktikan euskara bigarren mailako hizkuntza dela.
Euskal Herrian euskaldunak gaztelaniazko eledunen menpe gaude. Eta bide horretatik jarraituz gero mendeak eta mendeak pasatu behar izango dira egoera honi buelta emateko. Datorren urterako beste mailako oposaketa batzuk daude iragarrita, ea ordurako gai garen aipatutako trabak gainditzeko.
Euskal Herrian gaude, beraz gutxienez lanpostu guztien erdiak euskaraz egin beharko luke eta beste erdiak soilik gaztelaniaz egin zezakeen. Batzuek, proposamen hori gehiegikeriatzat joko dute, jakina; baina orain gertatzen dena ez ote da gehiegikeria? Euskaldunak zeharo kaltetuta gelditzen gara, eta azterketak “de facto” gaztelaniaz egitera behartuta gaude. Indarrean dagoen legea errespetatuz aurrekoa legalki lortzea ezinezkoa balitz, ondokoa proposatuko nuke: euskarari dagozkion lanpostuen kopurua, euskaraz egiteko baldintzapean atera beharko lituzkete hurrengo EPEan, eta ikasgaien prestatzaileak zein aztertzaileak, egunero euskaraz lan egiten dituztenen artean aukeratuak izan beharko lirateke.
Gerardo Luzuriaga
Nik azterketa euskaraz egin behar nuen, eta halaxe apuntatu naiz, baina orain zuri irakurrita... IVAPek bere web orrian jarri duen liburua gainbegiratu dut, eta euskarazko bertsioa ulergarriago egin zait. Erdarazkoa, izan ere, espainol juridiko pedante horretan dago idatzita, esaldi amaigabeez osatuta, eta nabaritzen da itzultzaileek hori errazten saiatu direla. Gainera, euskarazko bertsioan hitz eta esaldi inportanteak beltzez azpimarratuta daude, erdarazkoan ez ordea. Hau da, iruditzen zait itzultzaileek saiatu direla benetan bertsio egoki bat idazten. Baina ez dut sakonki aztertu, eta orain zuri irakurrita duda jarri zait.