Unibertsoa inoiz ez da zu izan gabekoa izango (Gandiagarekin 2)
Bi eratan pentsatu izan da hilezkortasuna: batean nia patuari egokitzen zaio, nire desio pertsonalak amatatuta unibertsoarekin bat eginik, nire berezitasunak kosmosean urtuta, oraina eternitatean ezkutatuta.
Bestean, berriz, ni nagusitzen naiz, nire desirek erabakitzen dute patua, ni neu naiz nire berezitasunez hornituta betirako iraungo dudana. Bigarren hauxe da mitoak darabilen hilezkortasuna: "Orainaren azkengabetzea, gure existentzia honetakoxe argiaren eta eguzkiaren betirautea, inoiz ez lo hartzea, betiko itzarritasuna munduaren aurrean". Gure zerua heriotzaren beldurra gainditzeko bide bat da; “gero, infernuak bezala, zeruaren mitoak ere, nahitaez bizitza honetatik pentsatua, bizitza honetako esperientziei erantzuten die, eta bizitza honetan du eragina”.
Azken egunak Gandiagarekin obran betikotasunari buruz Azurmendik egin duen gogoetaren muinean orrialde liluragarri hau dago:
Mariarena “biografia arrunt bat da. Baina unibertso hau honezkero sekula ez da izango Maria hori han egon izan gabekoa. Maria haurrak edozein txikikeria txiki-txikirengatik egindako karraska eta marraska kontsolaezinak, unibertso honek betiren betiko bere negarrak izango ditu. Maria gaztearen hunkidurak, irribarreak, ametsak, jada beti bereak izanen ditu unibertsoak. Mariaren lanak, penak, dena geldituko da unibertsoaren zerizanean betiko jasota. Eta denak denean eragina duen unibertsoan, gauzatxorik urrunenak ere behin Maria hori egon izanaren ukitutxoa ukanen du, eta den-dena nolabait markatua egonen da Maria behin han egon izanak. Zureganako haren samurtasuna, biok elkarrekin izandako solasak edo elkar ulerpen osoko isilaldiak, bizi izan dituzuen gozoak eta saminak, esperantzak: dena hain labur, eta betiereko. Mariaren gorputza –existentzia espazio eta denbora jakin batzuetan– hil eta gero ere, Mariaren esentzia edo arima, bera den bezainbatean zerizan dena, unibertso guztian eta sekula guztian bakarra den bere-bere berekitasun hori, eta berak egin duena, oihartzun baten moduan unibertsoan geldituko da –unibertsoaren memorian– betiere guztian, unibertsoa den guztiaren harmonia konposatzen. Oraingo eta lehengo bere notatxo eta isilunetxo guzti-guztiek batera osatzen baitute sinfonia unibertsala. Eta pentsatzea oraingo bere existentzian bera den zertxoa, unibertso zabal-handi hori hobetzen, ederragotzen, argiagotzen kolaboratzen ari dela, indargarri zaio Mariaren kontzientziari, arimari, oraintxe.
Baina, ongi pentsaturik, unibertsoa hasiera-hasieratik eta betidanik, egunen batean Maria hori hantxe egon zedin prestaketak –probidentziak– egiten jardun da, eta hein horretan Mariaren arima, ez hilezkorra bakarrik, betidanikoa dela esan genezake, mito platonikoan bezala, unibertsoaren izaera eta bilakaeran betidanik ukan baitu bere lekutxo bere-berea…”.
Azurmendiren iritziz, baldin Euskal Herrian noizbait heriotza librearen aukera onartuko balitz, biziaren eta heriotzaren batasunak justifikatuko luke, bat izate horrek baino ez baitu bizitza benetan libre egiten. Tamal handia, erabakigune eragingarrietan Azurmendiren erlijioa beharrean Munilla eta Roucorena izatea gailen.