Pantailara bidean
Gaur egun agintariak kritikatzeko eta kontrolatzeko orduan eragingarriagoa da prentsa idatzia internet baino. Blogak-eta oraindik ez dira heldu zeregin hori betetzera. Elkarbizitza hobetzeko eta demokrazia sakontzeko ahalmen hori internetek ez du bereganatu, sakabanatuegia delako, eta berehalakoegia. Paperera igaro baino lehen galbahetu egiten da idazkia eta bidean sendotasuna hartzen du, heldutasuna. Internetek oraindik ez du filosofia berririk eman. Prentsa idatziak ere ez, baina filosofia desberdinen arteko talkak prentsa idatzian adierazi izan dira, eta guri normalak eta ohikoak zaizkigun iritzi eta ohiturak, abortuaren, militarismoaren edo etorkinen inguruan, besteak beste, behiala eztabaida gogorrak irabazi behar izan zituzten prentsa idatzian. Internetek ez du astirik izan halakorik emateko. Wikileaksek dokumentu sekretu mordoa eskuratu digu, egia da, baina esanguratsua da datu gordinak filtratzera mugatu dela; prentsa idatziak eskaini dizkigu datu horietatik eratorritako gogoetarik garrantzitsuenak.
Hala ere, prentsa idatziari eta paperari atxikimendua gure belaunaldiak eta, oro har, hemen Kafe Antzokian gaudenok sentitzen dugu, txikitandik irakurri baitugu egunkaria paperean, gurasoei gauza bera egiten ikusi, eta abar. Atxikimendu hori sentimentala ez ezik neuronala ere bada, paper idatziak formateatu dizkigu garunak. Adibidez, idazki sakonak ulertu ahal izateko inprimatu behar izaten ditugu.
Ordea, milurteko berrian jaiotakoei papera baino hurbilagoa eta naturalagoa zaie pantaila. Bertan irakurtzeak ez die ulerkuntza zailtzen. Irakaskuntzari lotzen diote oroz lehen papereko testua, eta gero eta gutxiago: unibertsitatean bezala institutuetan ere gero eta usuago erabiltzen baitira film, dokumental eta antzekoak; baita pantailako idazkiak ere, ikasgelak proiektorez horniturik datozkigula baliatuta.
Ematen du goian aipatu zereginak, prentsa idatziak bai baina internetek oraindik gauzatu ez dituenak, sareak pixkanaka bere egingo dituela. Idatzizko kazetaritzak funtsezkoa izaten jarraituko du, baina pantailaren bidez hedatuko da nagusiki, Público-ren kasuak erakusten duen legez, edo prentsa idatzia abandonatu eta interneten inbertitzeko publizitatearen joerak. “Tinta frexkoaren gozamenak ez du parekorik, ai paperaren ukitu lizuna!” eta gisakoak ulergaitzak egingo zaizkie berriki jaiotakoei, guri bitxia zaigun bezala Andrés Berlangak “La Gaznápira” eleberrian nostalgiaz kontatzea etxeetan komunik ez eta mendira jotzen zutela herritarrek sabela hustera, denak elkarrekin, eta gero garbitzeko bakoitzak bere harri landua zerabilela. Oihanen soiltze etengabea geldiarazte aldera, pantailako kazetaritza onartzearekin batera horrenbeste paper ez erabiltzeko moduko ohiturak zaharberritu beharko genituzke.
Dena den, paperetik pantailarako aldaketa geldiezin hori katastrofetzat jo gabe ere, milurteko berrian jaiotakoen aldetik detaile ederra litzateke zaharron inertzia eta sentimenduak aintzat hartzea: eskertuko genieke paperean idatzitako kazetaritzari eustea, aldez edo moldez, gu hil arte bederen, ez gara larregi luzatuko.
Prentsan zein pantailan, behar-beharrezkoa dugu kazetaritza, gertatzen denaz jabetzearren, agintariak kontrolatzearren, eztabaida publikoa bideratzearren. Profesional talde bat zailtzeko eta umotzeko denbora behar da. Berriako langileak etengabe ari dira beren produktua berrasmatzen irakurleon eskakizunei moldatuz, eta aspaldidanik eskuratzen digute puntako kazetaritza egunero. Bada hamarraldi pare luze bat gure babesa eta sos-ziztada edozein atakatan merezi izateko moduko konfiantza irabazi dutena. Ez edozein euskal kazetaritza baizik eta Berrian dabilen lan talde hauxe da diru-parrasta handi batez suspertu nahi duguna.