Musuari buruz, milurteko berri honetan
Berriki argitaratu edo berrargitaratu diren hiru liburu baino ez aipatzearren: Alexandre Lacroix-en 2011ko “Musuaren teoriari ekarpena” (Kierkegaardek agindu bai baina idatzi ez zuen liburu baten izenburua), Belinda Cannone-ren "Musua, apika" (2011koa, halaber) eta Céline Hess-Halpern-en “Musuaren laudorioa” (2020koa).
Hess-Halpern eta Lacroix ez datoz bat. Hessen ustez, musua unibertsala da. 16 ureko alabak galdetu zion ea gizaki prehistorikoek musua erabiltzen zuten eta alabaren galderari erantzuna da liburua. Dirudienez, amak umea janaria ahotik ahora emanez elikatzeko ohitura da musuaren aitzindaria. Txorien antzera egiten omen genuen. Ahoz elikatze hori naturala litzateke, eta gero mendez mende eta kulturaz kultura bilakatu eta aldatu egin da. Beraz, musuak badu kulturatik, baina naturala du jatorria.
Lacroixen ustez, berriz, musuaren jatorria ez da hain naturala. Larrua jotzea bai, naturala da, espezieak exijitzen du, iraun ahal izateko. Aldiz, musua ez da beharrezkoa, eta horrek interesgarriago egiten du, apetatsu, gizatiar, misteriotsu.
Froga: mundu osoan egiten da maitasuna, baina ba omen dira munduan musu ematen ez duten lurralde zabalak, besteak beste Sahara azpiko Afrika.
Dirudienez, guk ezagutzen eta erabiltzen dugun ezpainetako musu-moldeak Erroman du jatorria, erromatar inperioan kodifikatu zuten aurrenekoz. Hiru musu-mota bereizi zituzten: batetik, “basium” delakoa, hortik gaztelaniazko “beso” eta frantsesezko “baiser”. (“Basium”en jatorrian sanskritozko “bhaad” aditza ei dago, “ahoa ireki” esan nahi duena). Familia barruan erabiltzen zen basium hori: amak alabari ezpainetan ematen zion musu, aitak semeari, nebak arrebari; bestetik “osculum” delakoa genuen, korporazio edo alderdi politiko berekoek elkarri ematen ziotena, Europako ekialdean gordea, kristau ortodoxoen artean, Brezhnev eta Honecker-en arteko musukatze ospetsuak erakusten duenez. Maria Chivite eta Bakartxo Ruiz irudikatu dituzte berriki horrela, osculum bete-betean; eta azkenik “suavium”, maitaleen musua, aztergai nagusi duguna.
Lacroixen esanetan, Erroman musua soziopolitikoa zen batik bat, eta berdinen arteko kidetasuna adierazten zuen nolabait, partaidetza: familia berekoak garenez musu ematen diogu elkarri ezpainetan, talde politiko berekoak garenez musu ematen diogu elkarri ezpainetan, bikotea osatzen dugunez musu ematen diogu elkarri ezpainetan.
Beraz, Lacroixen ustez, musua zeharo kulturala da, eta Mendebaldetik kanpo edo ez dute erabiltzen, edo desberdina da ematen dioten zentzua. Unibertsalizatu baldin bada, berriki izan da, Hollywoodeko zinemaren eraginez.
Cannone andereak, azkenik, desiraren eta musuaren arteko harremana aztertu du. Prostitutek ia ez dutela musu ematen dio, zailagoa dela desirarik gabe musu ematea larrua jotzea baino. Sexu-zerbitzu bat sal daiteke, baina desira ez, eta musua erabat lotzen dio desirari, nahiari, maitasunari.
Bestalde, itxialdian, eta baita orain ere, jende askok aipatzen du kalean beste barik musu eman zitekeen garaiaren nostalgia. Eta, dirudienez, hedatu eta biderkatu egin da emailak “musu”, “musu bat” edo “musu handi bat” hitzekin amaitzeko ohitura. Zenbaitek errazkeriatzat dauka musu birtual hori: aurrez aurre ausartzen ez, edo gutxitan, edo ezin, eta idatziz munduko musu-emailerik oparoenak bilakatzen gara. Ordea, Cannonek ez du musu birtuala mespretxatzen, zilegi iruditzen zaio, eta gehienetan benetakoa; hau da, musu birtualek sentimendu edota desirazko bultzada gogor bat adieraz dezakete.
Irailean "Besarkadaren laudorio txiki bat" argitaratu du Belinda Cannonek, tangoa aztergai nagusi.