Memento

Euskal-Encodingsen jatorrizko bertsioa daukazu, euskarazko azpitituluekin.

1-Zure ustez, izan daiteke oroimena SOILIK zorion-iturri? Kontrolatu daiteke erabat?

2-Interpretazio baten arabera, Teddy beti dabil gezurretan. Ez da egia Leonardek bere emaztea hil zuela. Leonardek lioke egia: Sammyk hil zuen emaztea, intsulina-txertoak ipiniz. Teddyk Leonardi gezur horiek kontatuko lizkioke denbora behar duelako Leonardek ahaztu dezan Jimmy hil duela.

Kontrako interpretazioaren esanetan, Teddyk funtsean egia dio: Leonardek, ezin duenez bere damua eraman, Sammyrengan proiektatuko du bere emaztearen heriotzaren errua. Nori sinesten diozu? Zergatik?

3-Zentzuzkoa da orobat ez batari ez besteari sinestea. Bai Teddyk eta bai Leonardek saldu nahi dituzten pelikulek dituzte inkoherentziak eta akatsak. Teddyk dio berak harrapatu zuela benetako John G. eta Leonardek hil zuela, argazkia lekuko. Baina aldi berean dio Leonardek hil zuela intsulina gaindosiz bere emazte diabetikoa, nahiz eta emaztea horrela hiltzea Sammy Jankisengan proiektatu.

Halako batean, Leonarden "oroitzapen" bat ageri da: ohean dago emaztearekin. Betiko tatuajea dauka bularrean: "Nire emaztearen biolatzailea eta hiltzailea hil behar dut". Eta beherago: "Egin dut". Oroitzapenik zoriontsuena: emaztea bizirik eta bere zeregina beterik. Ordea, erabat ezinezkoa da oroitzapen hori, ezinezkoa baita gertaera bera: "dagoeneko hil dut nire emaztearen hiltzailea, eta aldi berean alboan daukat emaztea ondo bizirik." 

Kontuan hartu behar da narratzailea Leonard dela, eta, ezin dituenez oroitzapenak atxiki, ia ezinezkoa zaiola kontakizun koherente bat bilbatzea. 

Zer iruditzen zaizu, zuzendariak nahita utzi dituela hainbat hari solte, ezin direla kontakizuneko atal guztiak bildu eta ulertu, ala filmak eutsi egiten diola interpretazio koherente ulergarri bati?  

4-Garenak edo egin dugunak oinazea eragiten badigu, ohikoa da gure akatsak besteren batengan proiektatzea, Teddyk dioenez Leonardek Sammy Jankisekin egiten duen bezala. Ezin omen du bere gain hartu oraindik hainbeste maite duen emaztearen heriotzaren errua. Zoriontsu izaten ahalegintzeko, gezurra esaten diogu gure buruari, edo errealitate gordinaren oroitzapenak apaindu egiten ditugu. Memento-n diote hori denok egiten dugula. Bat zatoz? Ala indartsuagoa da egia osoa jakiteko bultzada, batez ere zure burua ez engainatzekoa?

5-Teddyk Leonardi: “Ez duzu egia nahi, zuk sortu duzu zure egia”. Alegia, Leonard oroitzen da ez egiaz, intsulina-txertoa sartzen ziola emazteari, baizik eta errua uxatzeko komeni zaion gezurraz, hau da, atximur egiten ziola. Zein neurritan berrasmatzen ditugu gure ustezko oroitzapenak? Fidagarriak gara omen garenaz gure buruari edo besteei kontatzen dizkiegun pasadizoei dagokienez? Zein neurritan dago ezinbestez nahastua fikzioa gomutarekin? Leonarden gogoeta: garrantzitsuagoak dira gertaerak oroitzapenak baino. Lor genezake jatorrizko gertaeraren oroitzapen garbi gordinik, ala lehenbiziko oroitzapenetik beretik tartekatzen eta proiektatzen dugu interpretazioa, koherentzia, zentzua?

6-”Ez dakizu nor zaren benetan”, diotso Teddyk Leonardi. Zein neurritan dago oroimenean oinarrituta zuk zure buruari saltzen diozun autobiografia eta beraz nortasuna?

7-Kronologiaren arabera, aurrena zuri-beltzekoa gertatzen da; Leonardek Jimmyren hilotzari argazkia ateratzen dionean egiten dute bat zuri-beltzak eta koloreak, eta ordutik aurrera dena kolorez eta ohiko denbora-geziak mugitutakoa izango da.

Koloreko eszenak atzekoz aurrera joatea ez da zuzendariaren apeta artistiko bat, ez dabil interesgarriarena egiten: nahi duena da ikusleak sentitzea protagonistak errealitatea ulertzeko dituen zailtasunak. Leonardek bezala, ikusleak ere filma berregin behar du, ez daki-eta zer gertatu den lehenago. Ezin du filma lehenbiziko ikustaldian ulertu, ez dakielako zein den orain ikusten ari denaren zentzua, zentzu hori lehenago gertatutakoak sortzen baitu, eta gero ikusiko du lehenago zer gertatu den.

Zure ustez, lotura horrek justifikatzen du atzekoz aurrera joate nahasgarri hori? Ala eszenak betiko ordena kronologikoan antolatuta ere, ikusleak behar bezala ulertuko luke filmaren funtsezko mezua?

8-Leonarden azken oroitzapena bere emaztearen biolazioa eta hilketa da. Horrela, gaizkilea bilatzea eta hiltzeak emango dio zentzua bere bizitzari, zentzu erromantiko bat. Eta, oroimena galdu duenez, etengabe berritu ahalko du, Jimmy G. piloa baitago munduan.

“Nola senda naiteke ezin badut denbora sentitu?”, galdetzen dio Leonardek bere buruari. "Ezin naiz zu ahazteaz oroitu", diotso emazte hilari bere gauzak erretzen dituen bitartean. Ezin duenez oroitu bere emaztearen heriotzaz geroztiko ezer, eta huts egingo duenez emaztea prostituta baten bidez berpizteko ahaleginean, kondenatua dirudi etengabe sentitzera mendekatzeko gosea, inoiz ez uztera John G. izenekoak hiltzeari. Bat zatoz horrela lotzearekin Leonarden eritasuna, azken oroitzapena eta ezin asetuzko mendeku-gosea? Maiteen izan duena infinituraino mendekatzeaz gain, asma diezaiokezu Leonarden bizitzari bestelako zentzu bat, edo bestelako irtenbideren bat, behintzat?

9-Definitu eta azaldu zer den

a)    Amnesia

b)   Leonardek pairatzen duen amnesia anterogradoa, iraupen laburreko oroimenaren galera

c)    Alzheimerra

d)   Hipermnesia

10-Amnesia anterogradoak jotakoak bi minutuz euts diezaioke oroitzapenari, ondoren ahazten zaio. Dena den, jarduera edo istorioren bat atxiki nahi izanez gero, ez memoria baizik eta ohitura eta are instintu bihurtu behar du. Errepikatzearen errepikatzez bihur dezake Leonardek Sammyren kontakizuna zinezko errealitate (bere buruarentzat, bederen). Gezurra hamaika bider errepikatuta egia bihurtzen dela esaten den bezala, Memento-n ere errepika eragile: oroitzapen apaindu edo asmatuak behin eta berriro errepikatuta jatorrizko gertaeraren oroitzapen bilakaraz daitezke. Nahiak eta borondateak iragan errealari irabaz diezaiokete. Gaur egun “postegia”ren garaian bizi ei gara. Manifestazio beraren berri emateko, hedabide batzuek 5.000 lagun elkartu zirela diote, eta beste batzuek 97.000. Ez da gertatu dena gertatu, niri komeni zaidana baizik. Zu zeu, fidatzen al zara aldizkari, telebista edo webguneren batez? Aipatu fidagarrienak zaizkizunak, nahiz eta guztiz fidagarriak ez izan. 

11-Zertan laguntzen dio Teddyk Leonardi, eta zertan erabiltzen du? Eta Nataliek? Zure ustez, zuzena da filmaren funtsetako bat Natalieren eta Teddyren arteko borroka dela dioen interpretazioa, Leonarden eritasuna aprobetxatuta hiltzaile bilakarazi eta bakoitzak bere alde erabiltzeko?

12-Hala balitz, Teddyren eta Natalieren arteko gerra Nataliek irabaziko du, bere aukerak hobeto baliatzen dituelako (enpatia, identifikazioa: bai Leonard eta bai Natalie bera dira bizirauleak...); gainera, ematen du Leonardek atxikimendu handiagoa diela, berez, figura femeninoei figura maskulinoei baino (azken batean, gizon batek bortxatu eta hil ei zuen hainbeste maite zuen emaztea). Bat zatoz ikuspuntu horrekin?

13-Zer gertatu da, edo gertatuko, drogarekin trukatzeko asmoz Jimmy Grantzek eraikin abandonatura daramatzan 200.000 dolarrekin? Leonardek erabiliko duen autoaren maletategian gelditu dira. Teddyk ebatsiko ditu? Nataliek? Filma amaitu eta gero Leonardek aurkituko ditu, sorpresa handiz, ahaztua izango baitu nondik datozen? Hipotesi horiekin bat ez bazatoz, asmatu beste bat.

14-Nola argudiatuko zenuke Christopher Nolan zuzendariak aseguru-etxeak kritikatzen dituela? Zertan da zehazki kritika hori?