Frantzian, marxismotik estrukturalismora; hemen, seminariotik marxismora
Txillardegi idazten hasi zen garaian, marxismotik estrukturalismora igaro ziren hainbat idazle Frantzian. François Furet historialariaren esanetan, adikzio ideologikoak behar izaten ditu intelektual frantsesak, eta marxismoaren kokaina estrukturalismoaren LSDarekin ordeztu zuten. Gizon berriaren igarleen ondoren, gizakiaren disoluzioaren analistak etorri ziren.[1]
Adikzio erlijiosoak behar izaten dituela euskaldun mota batek zioen Txillardegik. 60ko hamarraldiaren amaieran, Euskal Herriko seminarioak hustu zirenean, gogorregia egin omen zitzaien fraide ohiei inongo federik gabe bizitzea, eta marxismoa hartu zuten ordezko fedetzat. Ez zitzaien zaila egin, bere liburu sakratu, karisma, milenarismo, herexe eta edozein erlijioren parafernaliaz hornitua baitzetorren marxismoa.[2]
Txillardegik, Marxen aholkuari jarraiki, ETAko marxistek ziotena baino gehiago zegitena hartzen zuen kontuan. Eta, Txillardegi-eta erbestean zeudela profitaturik, marxistak buruzagitzaz jabetu eta goitik behera hasi zen erakundea gaztelaniaz funtzionatzen. PSOEn amaitu zuen buruzagi haietako zenbaitek. Ez zetozen bat ez sentsibilitateak ez proiektu politikoak. Praktika erdaldun hori zuritzeko, klaseen nazioartekotasuna, “herri” kontzeptuaren kutsu burgesa eta antzeko ideiak zerabiltzaten. Sutan jartzen zen Txillardegi.
Edonola ere, ñabardurarik ez zaio falta donostiarraren antimarxismoari. Materialismo historikoaren ideia nagusiak onartzen ditu, eta aldarrikatzen du historiak frogatu duela klaseei buruzko Marxen ideiak egiazkoak direla.[3] Erantsiko duenez, «marxismoa ezagutu eta lehen inpresioa da gizartea X izpien bidez ikusten duzula».[4]
Ordea, ez zien ezikusia egin Stalinek marxismoaren izenean egin zituen krimenei. Ez zuen uste CIAren propaganda hutsa zirenik Gulag Artxipelagoa, sobietarren tankeak Budapesteko 56ko iraultzan, edota 68ko udaberrian Pragan. Marxismoa oinarri omen zuten sobietarrei leporatzen zien pluralismoa eta demokrazia ez bermatzea. Eta marxista euskaldunak moskutero itsuak ei ziren.[5]
Polemika betean, Txillardegik idatzi zuen marxismoa mitologia zela, moda hutsa, eta estrukturalismoa, berriz, zientzia: etorkizuneko itzalari dagokionez, pareko ikusten zituen Albert Einstein eta Ferdinand de Saussure. Hizkuntza eta pentsakera saiakeran erruz erabili zituen materialismo dialektikoaren aurkako Lévi-Strauss estrukturalistaren ideiak. Ordea, gauzak apur bat gehiago konplikatzeko, Lévi-Straussek marxistatzat zuen bere burua. Hori bai, inork gutxik sinesten zion. Marxista eta estrukturalista izan zaitezkeela aldi berean, Louis Althusseren materialismo aleatorioak erakutsi zuen garbi. Dena den, handik pixka batera bere bolada estrukturalista desbiazionismotzat joko zuen. Pentsalaria ondo sailkatua eta etiketatua duzula uste orduko, ihes egiten dizu.