Maitasunari zerbait falta zaionean

Wolffen prototipotik hurbilago dabilen arren maiteari on egin nahi dion maitasuna, pasioa ez ezik nolabaiteko adiskidetasuna ere erakusten duena, elkarrekin egoteak pozten dituen maitaleena, hala ere badira orobat elkarren hurbiltasuna pairagaitz zaien maitale neurotikoak: zenbait harremanetan maitaleak ez du maitearenganako inongo laguntasunik, borondate onik edo onginahirik erakusten ez sentitzen; aitzitik, agresibitatea eta bortizkeria da sentitzen duena; eta pozik ez maitea ikustean, baizik eta ezinegona, oinazea eta larridura.

Racineren “Fedra”n edo Nagisha Oshimaren “Zentzumenen inperioa”n bada pasioa, bada desira, baina ez dago laguntasunik, ez dago maiteari on egiteko nahirik, ezta maitearen agerpenak eragindako pozik ere. Huts eginiko maitasuna litzateke nolabaiteko adiskidetasunik gabekoa. Dena den, ez soilik Racinek eta Oshimak, irakurle eta ikusle gehienek ere maitasuntzat dituzte Fedra, Sada eta Kitxinerak.

Era berean, Shakespeare, Virginia Woolf, Proust, Saizarbitoria eta Francis Wolffek maitasuntzat dute maiteari kalte egin nahi dion jeloskorraren pasioa, besteak beste Otelorena. Otelok ikaragarri sufritzen du Desdemona ikusten duen aldiro. Desdemona akabatu eta bere buruaz beste egin baino lehen, zuhurtziarik gabe maite izan duela aitortuko du, larregi maite izan duela. Maitasuntzat du Otelok ere Desdemona hiltzera eraman duen sentimendua. Gaur egun giza talde eta hedabide askotan ari da zabaltzen halako bultzadei "maitasun" izena ukatzeko joera.

DESIRA AUZOAN

Wolffek amodioaren funtsezko osagaitzat badu ere desira, bada amodiozkoa ez den desira ere: sutsuki desira dezakezu ezezaguna, edo mespretxatzen duzun norbait. Biolazioak ere desiraren adierazpena dira, ia beti desira maskulinoarena, adierazpen kriminala, eta maitasunaren ukoa bera. 

Edozelan ere, Wolffek uste du desirarik gabekoa ere maitasuntzat har genezakeela. Ez beti eta ezinbestez, baina egia da maitaleak desira haragikoi fisiko sexuala sentitzen ohi duela eskuarki, maiteak piztua. Maitea ez baduzu desira, adiskidetasunaren antza hartzen du harremanak. (Dideroten emendioa: adiskidetasun maskulino zinez sakonetan beti dabil tartean potro pixka bat.)

Zahartzaroan, adibidez, ahulagoa izaten da desira, edo ahitu egin da. Kariñozkoa izaten da zenbait bikote zahar biltzen dituen afektua. Haragikeriari ekiteko nekatuegi daude. Laguntasuna da pasiotik gelditzen dena: bakoitzak bere baitatik bezainbat sentitzen eta pentsatzen du bestearenetik, sentitu, pentsatu eta bizi, desira sexuala emeki-emeki desagertzen den bitartean. Izpirituak bat bihurtu dira ia, gorputzek bi izateari uzten ez dioten arren.

PASIOA MENTS

Wolffen esanetan, “amodio” deitzen ahal zaio halaber desiraren eta adiskidantzaren fusioari, pasioa falta bada ere. “Nire lagun berezia da”, esaten da orduan. Gisako harremanetan, intimitate eta konplizitatea egon ohi da, adiskideen artean legez; baita sexu harremana ere, maitaleen artean nola. Aldiz, ez dago susmorik, obsesiorik, jabetzarik, esklusibotasunik. 68ko maiatzaz geroztik, gero eta maizago ikusten ditugu libertino konplizeak, txorta-lagunak, jende likidoarenjario libreko polimaitasuna… Horrelakoetan, gozamen sexuala errugabetu eta gainzama emozionaletik bereiztea lortzen da batzuetan. Gutxitan, nik dakidala. Eta ez da kontu hutsala: zeri edo nori eta noiz lotzen gatzaizkion maitasunaren bidez, erabakigarria izaten baita gure zorion eta zoritxarretan, maitasunak geure burua ahantzarazi eta maitearen esku uzten baitu gure baitan emozioak sortzeko, aldatzeko eta iluntzeko ahala.

IBIILBIDE UGARI

Wolffek azpimarratzen du ez dagoela maitasunaren esentzia aldagaitzik, maitasun mota guztiak mudatzen baitira etengabe, bidaiak izaten baitira, istorioak.

Istorio horietako bat, aski arrunta: desirarekin hasi (tximista), pasioarekin jarraitu (monomania) eta laguntasunarekin amaitzea (bikote instalatua). Aisa izan zaitezke beste edozein ibilbideren lekuko haatik, adibidez aurrekoaren kontrakoa: lagunartean piz daiteke amodioa, ondoren sexu harremanetara igaro, denboragarrenean jeloskor eta oinazetsu bilakatzeko.  

Ineskrutableak baitira Afroditaren bideak, tsunamien eztandak eta pandemien joan-etorriak bezain ulergaitzak.