Julen Madariagaren Egiari zor, III
ETA, JELTZALEEN ANTZERA
Han ibili ziren beste batzuk ere, baina argazki mitikoaren protagonistak aipatzera mugatzearren, Madariagak, Txillardegik, Benito del Vallek eta Irigarayk sortu zuten EKIN, 1952an. Abertzaleak zirenez, jeltzaleengandik hurbil ibili ziren hasieran. Talde kulturala zen orduan oroz gain. Gero, ordea, sekulako iskanbilak izan zituzten Ajuriagerra buruzagi jeltzalearekin, batez ere Madariaga eta Benito del Valle bizkaitarrek, eta bereiztea azpimarratzeko EKIN ETA birbataiatu zuten.
Geroagoko kritiketan, Madariagak adierazi zuen jeltzaleek EKIN eta ETAkoekin erabili zuten gurasokeria berbera erabili zuela ETAk Iparretarrakekin eta oro har Euskal Herriarekin: abertzale bazara, EAJ edo ETA da lan efektiboa egiteko erakunde bakarra. Beste edozer absurdoa da, ergela, edo etsaiari jokoa egitea.
ARMAIRUTIK IRTEN
ETAk, bigarren Batzar Nagusirako, marxismoaren zenbait kontzeptu bere eginak zituen. Eneko Irigaray, ETAren sortzaileetako bat, ETA sortu baino lehenagotik zen marxista. Madariaga eta Irigaray Aljerian zirela, Madariagak 33 urte, gurasoak bisitan joan zitzaizkion. Aste bete pasa zuten han. Madariagak armairutik irtetea erabaki zuen. Igandean bertan, ez zela mezara joango jakinarazi zien gurasoei. Amaren erantzunaren beldur zen batik bat, oso fededun eta elizkoia baitzen. Baina aita izan zen errieta egin eta egundokoak bota zizkiona.
Zaila egiten zaigu giro hura eta haustura haiek errealismoz irudikatzea, baina egia da ETAren fundatzaileek orduko jeltzaleen kristautasun moldearekin hautsi beharra sentitu zutela, armak erabiltzen hasi ahal izateko, hogeita bost urte ere igaro gabeak ziren arren jeltzaleak frankisten aurka armak eskuan altxatu zirenez geroztik, eta hamar urte falta ez baziren ere Asurmendi eta Artajo EAJren gazteak Valladoliden ipintzera zihoazen bonba eskuan lehertu eta hiltzeko. Libertad egunkariaren egoitzan jarri behar zuten, aurreko astean Jose Antonio Agirre iraindu zuelako.
MATXINADA EUSKADIN
Izenburu hori du Julen Madariagak ETAren Hirugarren Biltzarrerako idatzi zuen ponentziak. Hona hemen pasarte bat:
“Gauerdia da erasorako unerik egokiena, etsaia lo egoten baita. Iluntasuna dugu orduan aliaturik onena. Talde txikietan eta bide desberdinetatik iritsi beharra dago etsaiarengana. Erasoa irrintzika egin daiteke, edo bestela erabat isilik, katuek bezala."
Joxean Agirreren "Eneko Irigaray. Aljeriar konexioa"n Irigarayk berak dioenez, Federiko Krutwigen kutsua dario paragrafo horri, eta Mao Zedon-engandik omen datorkio Krutwigi. Irigarayk eta Krutwigek harreman ona zuten txinatarrekin, eta harreman horri esker atera zuten Maoren Liburu Gorria euskaraz. Krutwigek ordea dio bera baino Maozaleagoa zela Madariaga bera. Edonola ere, ETAren Hirugarren Biltzarrean dokumentu ofizial gisa onartu zen Matxinada Euskadin, 1964an. Borroka armaturako prestatzen ari ziren. Indarrean zegoen artean gerrillaren mistika halako bat.
ETAKO BURUZAGI. JENDE ASKOREN MAMU
Hirurogeiko hamarraldian ohikoak ziren erorketa masiboak oztopatzeko, hirugarren batzar nagusian sei hilabetez buruzagi bakar bat izatea erabaki zuten, eta Julen Madariaga aukeratu. Orduan errekrutatu zituen Txabi eta Josean Etxebarrieta. Garai hartan figura harrapagaitz bat zen Madariaga, jende askok ikusten zuen leku desberdinetan aldi berean, oroz gain poliziek, bilokatzeko edo polilokatzeko dohaina balu bezala.
Behin batean, 1961ean, beti ondo informatua izaten diren guardia zibilek jakin zuten Madariaga Bilbon Boluetatik sartuko zela Peugeot 203 batean. Hurbiltzen ikusi, metrailetak atera eta tiro-zaparradak Javier Batarrita hil zuen, enpresa-gizon espainolista garrantzitsua. Cambridgen zen une hartan Madariaga, zuzenbide-doktoretza amaitzen.
Beste batean, Donostian Melitón Manzanas Pontxo Iriarte torturatzen ari zela (Maddalen Iriarte buruzagi ezagunaren aita), Manzanasek, tortura fisiko izugarriez gain, ziurtatu zion emazteak sabelean zeraman umearen aita ez zela bera, Pontxo, baizik eta Julen Madariaga. Hain zuzen, Madariagak Txekoslovakian erositako Astra batekin hil zuten Manzanas. Gernikan egindako pistola Txekoslovakian erosi behar. Euskaldun askok ospatu zuten sagar-opilak janda.
EYMAR EPAILEAREN JAKITATE ZABALA
Donostian pairatu zituen tortura ikaragarrien ostean Martutenen sartu zuten. Bake apur bat. Han instruktorearekin egon behar izan zuen, Eymar izeneko epaile militar batekin, sasijakintsu espainol tipikoa. Madariagak doktoretza Cambridgen egin zuela jakitean, “baina zertarako hain urrutira, Espainian ditiagu munduko unibertsitaterik onenak”.
“Alaba bi dauzkak, Julen. Ba hirugarrena mutila izateko, larrua jotzeko modua aldatu behar duk. Misiolariarena erabiliz, beti zatozak neskak. Mutila lortzeko, hire andreak goian jarri behar dik, eta hi etzanda, pitoz goiti”.
Gero Madrilera eraman zuten, han ere torturatu, eta ondoren Carabanchelera. Tortura-salaketak BBCra heltzea lortu zuten, eta munduan zabaltzea. Salaketak egin zituztenak libre gelditu ziren eta egin ez zituztenak, berriz, barruan. Madariagak uste du batzuetan konfrontazio zuzenak emaitza hobeak ekartzen dituela, diskrezioak eta etsaia ez haserretzeko ahaleginak baino.
Madrilen trena hartu eta Euskal Herrira. Arabako muga igaro eta jendea, hiritar anonimoak, albistea jakin eta trenera igotzen hasi zen, geltokiz geltoki, elkartasuna adieraztera, kantuan maiz. Guardia Zibilak harri eta belarri.
Azkenik, Osane, Madariagaren garai hartako emaztea, haurdun: mutiko bat. Eta, Madariagak zehazten duenez, txortan jarrera aldatu barik. Horretan ere, Eymar doktorea oker.