Iraultza zientifikoa (XV-XVI)
-Teleskopioa Bibliaren aurka: Ilargiko mendiak, izar berriak, geozentrismoa. Elizak: nola sinetsiko diozu gehiago traste horri Jainkoak idatzitako liburu sakratuari baino
-Nikolas Koperniko poloniarrak ezarri zuen geozentrismoa, baina Samoseko Aristarkok Kristo aurreko hirugarren menderako garbi zuen adierazia
-Kosmos biribil, geldi, ziur, bakar, babesle, goxo, betierekoak eztanda egingo du; hori zen ordea bai grekoen eta bai kristauen irudia
-Gerra latza Elizaren eta Zientziaren artean: ez soilik Galileoren aurkako prozesua; Giordano Bruno Erroman bizirik erreko dute, heliozentrismoa eta unibertsoaren infinitutasuna aldezteagatik, eta eguzkiari eta lurrari ez emateagatik beste edozein astrori baino garrantzi handiagorik. Apaiza zen
-Galdurik aurkituko du gizakiak bere burua: garbi dago zerua ez zaio gizakiari zuzentzen, ez dago gizakiarentzat egina. Pascalen esaldi ospetsua: “espazio infinitu horien isiltasun eternoak izutzen nau”
-Kosmosa betierekoa eta absolutua zenean, geometriaren erreferentziak ere absolutuak ziren nolabait esateko. Orain, unibertsoak bere oreka harmoniatsua galdu eta erdigunerik ez duenez, erdigunea edonon egon daitekeenez, Descartesek “kartesiar” deituriko koordenatuak asmatu beharko ditu, “abzisa” eta “ordenatu” deituriko ardatzak, unibertsoko puntu bakoitzak sortzen baititu bere erreferentzia propioak, ezin da ordena absolutu batean behin betiko finkatu
-Bide batez, aurrerantzean Jainkoaren definizio eta ikuspegi flipagarriak biderkatuko dira. Pascalek berak, esaterako, horrela definituko du: “Jainkoa zirkulu bat da, erdigunea inon ez daukana, eta zirkunferentzia, berriz, edonon”
-Pixkanaka latina zokoratu eta ama hizkuntzetan idazten hasiko dira filosofoak, hala nola Nikolas Makiavelo, Montaigne, Descartes, Hobbes, Galileo bera... ; garai honetakoa da gure Joanes Leizarraga, Itun Berria euskaratu zuen lehenbizikoa
-Zientzia berriaren bultzadaren ondorioz, tradizioak indarra galduko du. Autoritatea iraultza zientifikoa baino lehen nagusi zen eskolastikan Erlijioak eta Filosofoak ezartzen zuten, alegia, Bibliak eta Aristotelesek; Descartesek ordea tradizio guztien azterketa kritikoari ekingo dio, giza arrazoiaren izenean
-Filosofiaren abiapuntua estoikoentzat Kosmosa zen; kristauentzat Jainkoa; iraultza zientifikoa humanismoari lotuta etorriko da eta ez kosmosa ez Jainkoa, baizik eta gizakia izango da filosofiaren oinarri eta abiapuntu, giza arrazoiak egia izan nahiko lukeen edozer bere galbahetik igaroaraziko du, azterketa kritikotik; erabat iraultzailea da Descartesen jarrera, iragana gainditu eta hutsetik abiatze bat; horregatik esango du Tocquevillek Frantziako Iraultzaileak, Robespierre eta, kartesiarrak direla, eskolak utzi eta kalera jaitsitakoak