Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Markos Zapiain / Ingelesak, gu eta beste edonor baino gehiago

Markos Zapiain

Ingelesak, gu eta beste edonor baino gehiago

Markos Zapiain 2021/01/11 18:10

Jonathan Coe idazleak esan du Brexita ingelesen nagusitasun sentimendutik datorrela. Berezi ikusten dute beren burua, besteok baino gehiago, garaiago. Nire ustez, zuzen daude.

Bistan da gu baino gehiago direla.

Hizkuntza kontuetara mugatuz: normalean, bi pertsona edo herri desberdin elkartzen direnean, biek erakusten dute elkarrenganako jakin-mina, kortesiagatik baino ez bada ere.

Ingelesek ez: Euskal Herrian berrogei urte daramatzaten jatorri ingeleseko ingeles-irakasle  gehienek ez dute ahalegin zipitzik ere egiten hemengo kultura bost axola zaiela disimulatzeko. Erabat zentzuzkoa iruditzen zaie zu haiena ikasten saiatzea, haiek zurea existituko ez balitz bezala jokatzen duten bitartean.

Ez hori bakarrik: lortu dute ingelesak ez garenok normal ikustea haiek guri ezikusia egiten diguten bitartean guk haiena ikasteagatik ORDAINTZEA, eta ez gutxi gainera!

Azterketa zailak jartzen dizkigute haien kultura ezagutzen dugula erakuts diezaiegun, eta naturala balitz bezala hartzen dute epaile zorrotzaren jarrera: zuk balio duzu, zuk ez. Zuk ez duzu balio, ez duzu nire hizkuntza behar bezala menderatzen; edonola ere, ez ahaztu niregana hurbiltzeko eginahalaren porrotagatik berdin-berdin behar duzula ordaindu. Sartu lehenbailehen sosa Cambridgeko Unibertsitateko kontu-korrontean.

Ez da harritzekoa ingelesak izatea bigarren hizkuntza bat ikasteko orduan alferrenak munduan. Elebakar-kopuru handiena duen herria omen da. 

Orain, Europar Batasunaren Parlamentua, Kontseilua eta erakunde eta ordezkariak oro, Hungariakoak zein Ziprekoak, Lituaniakoak nahiz Bulgariakoak, ingelesez mintzatzen jarri ondoren, alde egin dute.

Ingelesak jenio batzuk dira. Gu baino gehiago dira, inongo dudarik gabe.

Azkeneko adibidea: Stephen Rea Ipar-Irlandako aktore abertzale independentista bat da. Dolours Price IRAko kide ospetsuarekin ezkondu zen.

(Say Nothing bikainaren protagonista da Dolours Price. Gutxi falta zaio Say Nothingi Naparra. Kasu irekia bezain ona izateko.)  

Bada, Stephen Reak adierazi du politikan irlandarrek sarritan galdu duten arren britainiarren aurka, hizkuntza-borrokan irlandarrek garbi irabazi dutela, INGELESEZ HITZ EGITEAN IRLANDAR DOINUARI EUSTEN DIOTELAKO.

Txillardegi gizajoa!

Amatiño
Amatiño dio:
2021/01/13 13:28
Arrazoi duzu baina, jokatze aldera, ñabarduratxoren bat egitekotan, kontua litzakete bereiztea, nagusitasuna ote den ingelesena (people) ala ingelesarena (language). Bada dioenik XIX. mendean gertatu zen iraultza “isilik” handiena, Estatu Batuen indartze-prozesua izan zela, XVIII. mendearen azken urteetan Britainia Handiaren aurkako independentzia-gerra irabazi ostean. Beraz, ingelesak oso onak dira, baina ingeles hizkuntzaren nagusitasuna ingelesek gerra galtzearen ondorioetako bat izan zen. Ordu arte frantsesa zen nagusi.

1985 inguruan egon nintzen ni estreinako Moskun. Aireportuko pantaila elektronikoak ingelesez zirela-eta, gure artean komentatu genuen, Sobiet Batasunak ez zuela askorik iraungo, “begi bistakoa” baitzen Estatu Batuek irabazia zutela ordurako “gerra hotza”. Berlingo harresia sei urte geroago erori zen. Ez genuen sekula pentsatu ingelesek meriturik izan lezaketenik.

Auskalo, Frantziak Kanada galdu izan ez balu, Napoleonek Luisiana saldu izan ez balu edo Texas eta California nagusitu izan balira… Behar bada oraindik ere frantsesa izango litzateke Errusiako eliteen hizkuntza. Zientzia fikzioa, noski, baina edozein modutan, oso gai polita.
Markos Zapiain
Markos Zapiain dio:
2021/01/13 20:48
Bai interesgarria, Amatiño! Beti ikasi dugu ingelesaren nagusitasunaren atzean herri anglofonoen garaipen militarra eta gerren irabaztea dagoela; baina zuk diozunez independentziaren gerra galtzeak ere lagundu die. Normandiarren aurkako Hastingseko gudua galtzeak ere lagundu du anglo-saxoien nagusitasun linguistikoa zabaltzen. Antza, zenbaitetan gerra galtzea ez da txarra galtzaileen hizkuntzak aurrera egin dezan.

Hastingsekoa 1066an galdu zuten.

V. mendean Germaniatik etorritako angloek, saxoiek eta jutoek Ingalaterra inbaditu eta han zeuden zeltak bota zituzten. Germaniar leinu horien hizkuntzen nahasketa bat mintzatzen zuten 1066an Ingalaterran, Eskandinaviatik etorritako bikingoen hizkuntzaren ukitu batzuekin. Mendebaldeko saxoia zeritzon.
  
Normandiarrek Ingalaterrako aristokrazia, apaizgoa eta autoritate guztiak hil zituzten. Berrehun urtez, hamar belaunaldi baino gehiago, nagusi berriak Normandiako frantsesez mintzo ziren eta herri xehea mendebaldeko saxoiez. Ez zen hizkuntza eredugarria ezartzeko boterea zuen inor bizirik gelditu. Bakean uzten den hizkerak sinplifikatzera jotzen du. Ingalaterran hizkuntza berrehun urtez berezko mugimenduan ibili zen, inork ez zion inori esaten "ez zenuke ‘mariposia’ erabili behar”.
 
Gainera, germaniar anglo, saxoi eta jutoen berezitasun bat zen hitzen lehenbiziko silaban jartzen zutela azentua. Horrek “clipping” delako fenomenoa ekarri zuen, hitzen atzeko aldea galtzea, non biltzen ohi baitira deklinabidea eta konjugazioa.
Horregatik erotzen dira gaur egun ingelesak gaztelaniaren edo alemanaren flexioari aurre egin behar izaten diotenean. Aditzean gerundioaren -ing eta iraganaren -ed daukate, eta kito. Pentsa zelako kontrastea euskararekin, frantsesarekin, gaztelaniarekin, alemanarekin: pertsona, numeroa, denbora, kasua…

Sinpletze osasungarri hori zor diote galdutako gerra bati esker berrehun urtez eredu gramatikalik gabe bizi izanari, eta lagungarria izan da munduko kongresu zientifikoak ingelesez egitea erabakitzeko eta onartzeko orduan.

Bestalde, XIX. mendean gora AEB nagusi egin zuen iraultza oso isila izan zen, egia da, baina Hegelek hogeiko hamarraldirako aurreikusia zuen, berriro ere erakutsiz filosofia eta igarletza ez direla bateraezinak.
 
Egia diozu, Amatiño, liluragarriak dira gai horiek. Niri biziki gustatzen zait nola azaltzen dituen Manuel de Landak:

https://www.youtube.com/watch?v=mM74REpg0rQ
Iruzkina gehitu

Erantzuna formulario hau betez utzi dezakezu. Formatua testu arruntarena da. Web eta e-posta helbideak automatikoki klikagarri agertuko dira.

Galdera: Zenbat dira hogei ken bi? (idatzi zenbakiz)
Erantzuna:
Aurkezpena

Markos Zapiain

1963an jaio nintzen. Markos Zapiain naiz ia beti. Baina ez zidaten soldaduzka egiten utzi, nortasun bikoitza dela eta. Batzutan Pelipe pizten da ene baitan. Pozik ibiltzen da oro har Pelipe. Baina haserretzen denean, kontuz.