Gerra garaian edozein zulo da trintxera
Alberto Ladron Aranaren azkeneko nobelak, Dena eskaini nizun trepidanteak, erranairu ospetsu hori dakar: “gerra garaian edozein zulo da trintxera”.
Soldaduskari eta zezenei loturik entzun nuen aurrenekoz. Gizon hetero ugari bilakatzen da homosexual soldaduskan. Eta gizontasun espainolaren ikur den zezen iberikoak, arrak baino izaten ez dituenez inguruan Espainia aldeko zelai ederretan, ez du arrekin jotzea beste erremediorik, behien nostalgiarik batere gabe itxuraz. Ez da hain fisikoa Alberto Ladronen erabileraren testuingurua, barne-huste psikologikoari dagokio.
Dirudienez, gaztelaniatik etorri da erranairua euskarara. Lehen Mundu Gerran agertu omen zen, portugesez, italieraz eta gaztelaniaz aldi bertsuan, gerra hartantxe bihurtu baitziren trintxerak erabakigarri. Portugesez: "Em tempo de guerra, qualquer buraco é trincheira". Italieraz: "In tempo di guerra, ogni buco è trincea". Gaztelaniaz: "En tiempos de guerra, cualquier agujero es trinchera".
Euskarazko “trintxera” gaztelaniatik dator, gaztelaniazkoa fransesezko “tranchée”tik eta “tranchée” latinezko “truncare”tik.
Interneten bilatu dut erranairuaren idatzizko lehenbiziko agerraldia portugesez, italieraz edo espainolez baina deus ez. Euskaraz, “trintxera” hitzarekin, Alberto Ladronen Dena eskaini nizunekoa, nik dakidala.
Badugu lehenagoko beste bat, baina “trintxera” barik “lubaki” jarrita —“gerra garaian edozein zulo da lubaki”—, Pako Aristiren Venezuela, iraultza isilaren hitzak kronikan, Txalapartak 2000. urteko San Martzial egunean argitaratua.
(Gozaraziz irakatsi: Dena eskaini nizun honi esker ikasi dut ezen zaurituz gero, ebakia ixteko, puntuak edo grapak bezain eraginkorra dela Loctite.)