Gaizkia zulo
Gaizkiari eta Deabruari buruzko ikerketetan murgilarazi ninduten gure etxeko hilketak eta suizidioak, eta abade irakaslearen erantzunean exorzismoak zuen protagonismoak. Gaizkiaren eskandaluak fededun posible asko kristautasunetik urrutiratu duela egiaztatu nuen, teologoek ez baitiote erantzun asegarririk asmatu.
Deabruari lotu dio kristautasunak gaizkia. Ez da ahaztu behar XVII. mendearen amaiera arte, “Gure Aita” funtsezko otoitz ospetsua, "libra gaitzazu Gaiztotik" amaitzen zela, "líbranos del Maligno", "délivre-nous du Malin". Hala zen jatorrizko grekoan ere, pertsonifikazio sataniko horrekin.
Arazo teologikoa: si Deus est, unde Malum? Alegia, Jainkoa existitzen bada, nondik nora Gaizkia? Orojakilea, ahalguztiduna eta guztiz ona baldin bada Jainkoa, nolatan onartzen du Gaza eta zazpi urteko neskatxaren tortura? Gaiztoa ote da Jainkoa? Gnostiko batzuek esaten zuten gaizto-gaiztoa ere ez dela, baina apur bat ganorabakoa bai, eta unibertsoa sortu zuenean mozkortuta zegoela.
Manikeoen ustez, ostera, Jainko bi daude, Ona eta Gaiztoa, eta ahal berdina dute biek. Jainko Gaiztotik datorkigu munduko gaiztakeria, eta gure baitakoa.
Manikeoa izan zen gaztetan San Agustin, baina gero konbertsioari esker kristautu egin zen (hemen ere agintzen duenak kontrolatzen du hiztegia: manikeismotik kristautasunera “konbertitu” egiten zara, baina kristautasuna beste zerbait besarkatzeko uztea, edo ezer ez besarkatzeko, hori “arnegua” da, “apostasia”). Kristautasunean bakarra da Jainkoa, eta guztiz ona. Jainkoak sortu zuen Deabrua. Hasieran, Deabrua aingerua zen, baina askatasuna Jainkoaren aurka oldartzeko erabili eta erori egin zen.
Orduz geroztik, infernua da Deabruaren egoitza, baina munduan ere badabil. Existentzia erreala dauka, pertsona da, baina izpirituzkoa, ez du gorputzik. Horregatik sar daiteke edonoren gorputzean eta bereganatu, eta, Katiximak darakutsanez, horregatik hartzen du Eliza Katolikoak gaur egun ere arras serio Deabrua, eta praktikatzen du exorzismoa.
Edozein gisaz, Deabrutua egotea muturreko kasua litzateke, ezohikoa, baina bada halaber gizakiak bere kabuz eraginiko gaitza ere, gaitz “normala”. Alta, gizakiak eraginiko gaitz “normal” hori nondik datorren azaltzeko, Deabruaren galbidea izan zena darabil San Agustinek: erabakimena, liberum arbitrium. Jainkoak oparituriko askatasuna oker erabiltzetik letorke gaizki morala.
Eta gaitz fisikoak? Eritasuna, gainbehera, heriotza? Agustin: Jainkoak egin duen guztia da ona. Jainkoa ere guztiz ona da, eta osoa, betea. Gu, berriz, Jainkoaren sorkariak gara, ez gara Jainko. Eta sorkaria ez da osoa, ez da betea, baizik zulatua. Zulo horietatik hasten gara usteltzen. Baden guztia on denez, Jainkoak egina den heinean, orduan gaizkia ez da eza baizik. Zuloa da gaizkia; alegia, izatearen absentzia.
San Agustinen azalpenak ez zituen kristau guztiak konbentzitu, eta pentsatzen jarraitu zuten Jainkoaren ontasunaren eta munduko eta gure baitako gazikiaren bateragarritasunari buruz. Etenik gabeko gogoeta-kate horretan, mugarri erabakigarria izan zen Leibnizen teodizea.