"Erlijio" hitzaren etimologia

Arazo franko dago erlijioa zer ote den definitzeko orduan; baina baita “erlijio” hitzaren etimologia adosteko orduan ere. Adituak ez daude ados. Bi dira nagusitu diren proposamenak.

Dirudienez, sinestunek joera dute “erlijio” "religare"tik eratortzeko. Tertulianok lotu zituen aurrenekoz "religio" eta "religare". Berriro lotu, bildu, esan nahi du. Fededunak komunitate batean biltzen baititu sinesmenak, horizontalki, eta gainera Jainkoari ere lotzen dizkio, bertikalki.

Hain zuzen, Tertulianorena da "credo quia absurdum" edota "credo quia ineptum" erranairu ospetsua: kristau dogmak, zenbat eta absurdo edo ergelagoak, orduan eta sutsuago aldeztu behar ditugu. Montaignek, Unamunok eta Chestertonek sinpatiaz ikusi zuten. Montaignek zioen katolikoa zela inguru hauetan jaio zelako. Persian jaio izan balitz, musulmana litzateke, berdin-berdin. Egia katolikoak eta egia musulmanak berdintsu balio dute (eta interprete askok irakurri dute lerro artean: deus gutxi dute balio).  Unamuno: kristau dogmek ez dute ez hanka ez bururik; hala ere, sinesten dut. Edo Chestertonek, Londresen eliza katoliko batean meza eta sermoi izugarri aspergarri eta txarra entzun ondoren: hain inutilak izanik apaizak, fede katolikoak bi mila urtez iraun baldin badu, orduan egiazkoa behar du izan. Eta anglikanismotik katolikotasunera igaro zen.  

Dena den, filologoek nahiago dute Zizeronek proposaturiko etimologia: “relegere”tik letorke “erlijio”, benerazio arretatsu bat adieraziko luke sinesten den horrengana, eta baita berrirakurtzea ere, testu sakratuak behin eta berriz irakurri behar baitira behar bezala barneratu arte.