Benetako desadostasunak

Itxurak gorabehera, Txillardegi eta Ereño bat datoz hainbat puntu garrantzitsutan. Baina desadostasunekin hasiko gara.

1. Txillardegik “zakuzale” deitzen die hizkuntzaren kontzepzio atomista ez estrukturalista dutenei, hizkuntza zaku batean sartzeko moduko hitz-bilduma gisa ikusten dutenei. Hala balitz, ez litzateke garrantzitsua hizkuntza bat edo beste bat erabiltzea.^[1] Baina, Txillardegiren ustez, hizkuntza ez da hitzez beteriko zakua, baizik eta oposizioak eta transformazioak bizi dituen estruktura mordoa, eta hizkuntza batetik beste batera igarotzea ez da axaleko kontua. Hezurdura baita hizkuntza, ez soinekoa.^[2]

Ereñok bumeranarena jokatu eta Txillardegiri egotziko dio beste edonor baino zakuzaleagoa izatea, zaku berean sartzeagatik Whorf eta Mounin, Benveniste eta Hjemslev, Marcel Cohen eta Sapir. Manipulatu egiten omen ditu Txillardegik hizkuntzalari horien esanak, hizkuntzak mundu-ikuskera dakarrela dioen teoria indartzeko. Eta marxistentzat gaitzesgarria da teoria hori.^[3]

2. Zuzen dabil Ereño, dioelarik Lévi-Strauss eta Txillardegi lakoenean, hizkuntzalaritzak mendean hartzen dituela historia, ekonomia politikoa, antropologia, etnografia, psikologia, etab. Estruktura linguistikoak ekonomia politikoa ere estaliko luke. Hizkuntzalaritzak goitik behera ordeztu litzake gizarteko azpiegitura materialaren determinazioak. Haatik, azpiegitura material horrek dauka marxistentzat zeregin determinantea.^[4]

Ñabardura bat: Ereñoren hitzetatik ondorioztatu liteke Txillardegiren hizkuntzalaritzak ez duela zerikusirik materiarekin. Baina giza burmuinaren fisiologian sustraituriko gramatika kognitibo gisako bat litzateke Txillardegik “estrukturamena” deritzona. Lévi-Straussentzat zein Txillardegirentzat, garuneko zelula materialen martxak eraginiko gramatika kognitibo hori legoke mundu sinbolikoen eta kulturalen oinarrian. Egia da bestelakoa dela marxisten materia: gizarte eta garai zehatz bateko harreman ekonomikoek eta baldintza material eta teknologikoek osatzen dute marxistentzat oinarrizko estruktura, azpiegitura. [5] 

3. Ereñoren kritikaren arabera, hizkuntzen arteko diferentziak baizik ez ditu azpimarratzen Txillardegik. Marxisten ustez, ostera, unibertsal ugari dago hizkuntzen artean errealitatea taxutzeko orduan ere.^[6]

4. Txillardegik uste zuen Euskal Herriak zapalketa bikoitza pairatzen duela: nazionala eta soziala. Maok Txinan egin bezala, nazioa askatu beharra dago aurrena, fronte nazionala osatuz euskaldun guztion artean. Ondoren egingo dugu iraultza sozialista. Baina ezer baino lehen, mundu-ikuskera berdintsua ematen digun euskararen erabiltzaileok behar dugu elkartu.^[7]

Ereñoren iritziz, aldiz, kapitalista zeken euskaldunak eta langile kontzienteak, nahiz eta hizkuntza bera erabili, zeharo desberdina dute mundu-ikuskera. Ez baita gauza bera soldata ordaintzea eta soldata jasotzea. Zuretzat izango ez den gainbalioa sortzeko lan egitea, edo gainbalio hori sakelaratzea, alde horrek bai dakarrela mundu-ikuskera desberdina. Hurbilago du langile euskaldunak Granadakoa, Esteban Orbegozoren tankerako burges euskalduna baino. 

5. Kanten eta Lévi-Straussen logika analitikoarekin bat egiten zuen Txillardegik; eta Ereñok, berriz, Hegelen eta Marxen logika dialektikoarekin. Ordea, Txillardegik ikusten zuen dialektikaren fase negatiboa Stalinen, Maoren eta Pol Poten milioika hilketak zuritzeko erabiltzen zela, ezinbestekoa omen baita antitesia sintesi loriatsura heltzeko. Oinazearen bidez dator zerua. Odola eta heriotza exijitzen ditu dialektikak, erabat positiborainoko bidean. Txillardegik ez du horrela ikusten historiaren martxa. Etengabeko aurrerapen dialektikoa baino gehiago, aniztasuna eta jauziak ikusten ditu.^[8]

Bestalde, gurean nagusi den Historiak hizkuntzak bezalaxe funtzionatzen du: guk taxutzen ditugu gertaerak, batzuk nabarmenduz, beste batzuk baztertuz. Historian  aurkitzen omen ditugun legeak, dialektikoak eta beste edozein, geuk jarri ditugu aldez aurretik, gertaerak aukeratzeko eta antolatzeko orduan.^[9]