Beatriz Fernandez eta Hannah Arendt ama hizkuntzaz (eta 3)
Esan izan da lehen hizkuntza lotuagoa dagoela oinarrizko emozio eta sentimenduei, eta bigarrena hotzagoa izaten zaigula. Beatriz Fernandezek erakutsi digu hori ez dela beti eta derrigorrez horrela gertatzen, zenbait oroitzapen autobiografiko ikaragarri tarteko, eta polonieratik ingelesera aldatu behar izan zuen poeta baten kasu bitxia.
Gainera, Nahia Sabrinaren kasu jakingarria ere kontatu digu. Bizpahiru urte zeuzkala ekarri zuten Brasiletik Algortara, eta orduz geroztik etenik geratu da lehen ama hizkuntzarekin zuen harremana. Portugesa ahaztu zaio, ez du Brasileko oroitzapenik. Orain euskaraz eta gaztelaniaz mintzo da. Portugesez, Carlinhos Brownen abestiak eta zenbait hitz ezagutzen ditu, baina gerora ikasitakoak dira, ez haurtzarotik gogoratzen dituenak. Nahia Sabrinarenean, bigarren ama hizkuntzek goitik behera ordeztu dute lehenbizikoa. Nahiak ere ez du betetzen ama hizkuntzaren ordezkaezintasunari buruzko Arendten tesia.
Era berean, psikologo kognitiboz osatutako talde batek korear ume batzuen bilakaera linguistikoa ikertu du. Hiru eta zortzi urte bitarteko zirela, adopzioan eman zizkieten guraso berri frantsesei. Koreera ahaztu eta frantsesez moldatzen dira, frantsesa lehen hizkuntza dutenak bezain ongi. Erresonantzia magnetikoetan, halaber, frantsesezko edo koreerazko hitzak entzutean garunen antzeko eremuak aktibatzen zaizkie frantsesei zein korearrei.
Hau da, ikas dezakezu hizkuntza bat gurasoekin bost urte bete arte, ondoren beste hizkuntza batean murgildu, lehenbizikoa ahaztu eta bigarrenean eman zure bizitza osoa, zure bigarren hori lehenbiziko izan zutenak bezain trebeki eta naturalki baliatuz eta biziz.
Beatriz Fernandezen hitzetan, “umetan berezko dohaina dugu gizakiok hizkuntzez ezin hobeto jabetzeko, baina nerabezarotik aurrera dohain biologiko hori galdu egiten dela dirudi. Horregatik hitz egiten da, hain zuzen, aro kritikoaz edo aro sentiberaz.[…] Hizkuntzarako berezko dohain horren galera garunaren plastikotasunarekin lotu izan da: adinez gora egin ahala, hizkuntzaren jabekuntzarekin zerikusia duten neurona-zirkuituek plastikotasuna galtzen dute eta horrekin batera baita bigarren hizkuntzaz, lehen hizkuntzaz bezain trebeki jabetzeko gaitasuna ere. Alabaina, […] bigarren hizkuntza zenbat eta lehenago ikasi, hainbat eta hobeto ikasten da, hainbesteraino non ez dagoen ia ezberdintasunik frantsesa lehen hizkuntza gisa eta 3 urtetik 8ra bitartean ikasitako hiztunen artean.
‘Horregatik, ez dirudi lehen hizkuntzaz jabetzean garunaren plastikotasunarekin loturik sortzen diren aldaketak behin betikoak direnik. Hala izan balitz, alde handiagoa egon beharko zen frantses eta korear jatorriko hiztunen artean, eta ez zegoen. Are gehiago, ikerketa honen emaitzak iradokitzen du bigarren hizkuntza goiz ikasiz gero, ama hizkuntza ikasteko erabilitako garuneko eremu berak erabiltzen direla. 7 eta 8 urteko adinarekin ere, hizkuntza eremuetan plastikotasun nahikoa dago bigarren hizkuntza trebeki ikasteko.”
Nahia Sabrina zein korear umeak nerabezaroa baino lehen jabetu ziren baita bigarren hizkuntzaz ere, eta kasu horiek erakusten dute, Beatriz Fernandezek dioenez, “hizkuntzaren jabekuntzarekin zerikusia duten garuneko aldaketak ez direla berehalakoan egonkortzen, plastikoak (eta aldakorrak) izaten segitzen dutela eta urteetan zehar itzulgarriak direla. Bien bitartean, adoptatutako ume haiek euren bigarren hizkuntzan hitz egiten segituko dute eta ez da antzemango euren eta hizkuntza horiezaz lehenik jabetu zirenen arteko alderik.” (Hizkuntza gogoan, 87-88)
Oso garrantzitsua ez ezik, ezin ederragoa da Hizkuntza gogoan: gaiak, idazkera, idazlearen nortasuna... Gure alaba batek Beatriz Fernandezekin ikasi zuen Gasteizen. Adoratzen zuen. Liburu hau irakurrita, berehala ulertzen duzu zergatik.