Adio oinarri adio
Elkarrizketan eta irakurketan, arreta postmodernoa litzateke solaskidearen edo idazlearen hitz guztiak maila berean jarriko lituzkeena, oro har gutxiesten direnak barne, hala nola funtzio fatikoari dagozkionak edota lapsusak. Era berean, arkitektura filosofikoki postmodernoa oinarririk gabeko arkitektura litzateke, euskaraz hitzez hitz adierazi bezala, alegia, harri nagusitzat ez duena ezinbestean oinean legokeena jotzen, antzeko garrantzia ematen diona bizkarreko, besoko edo belarriko harriari, edota zuhaitz puntakoari.
Laurogeiko hamarraldian egon zen batez ere postmodernitatearen auzia boladan, hiesa ezagutzen hasi ginelarik. Lyotardek “La condition postmoderne” (1979) eta Vattimok “Il pensiero debole” (1983) argitaratu ondoren puztu zen eta bete zituen hedabideak. Sasoi hartan aski zen edozein idazkik postmoderno hitza erakustea irakurle zentzudunak ezikusia egin eta ahaztu zezan. Une jakin batetik aurrera norbaiti postmoderno deitzea artaburu deitzearen pareko bilakatu zen, intelektual deitzea bezain iraingarri.
Etiketen arteko gatazka ematen baitzuen, gatazka hutsala horrenbestez, eta egokiagoa zirudien etiketen inguruan eztabaidatu beharrean arazo filosofikoetara zuzenean jotzea. Gainera, inork ez zekien zehazki nor zen postmoderno, eta kemena alferrik galtzen zen postmodernitatea zer ote zen zehazteko ahaleginetan: etiketa apur bat definitzen hasterako akiturik zinen, benetako auziei ekiteko ezgai.
Batzuentzat Lyotard eta Vattimo ziren postmodernoak (Baudrillard eta Lypovetsky eransten zieten ostegunetan); beste batzuen ustez, ostera, Deleuze, Foucault eta Derrida ziren postmoderno nagusiak; eta askorentzat Nietzsche eta Heidegger ziren zinezko postmoderno bakarrak, eta agian baita Lévi-Strauss ere pixka bat.
Nolanahi ere, beren burua jendaurrean lotsa barik filosofo postmodernotzat jotzera ausartu direnak Lyotard eta Vattimo izan direnez, bi pentsalari horiengan oinarrituko da idazki hau, nahiz eta postmodernitatearen ildotik oinarria zokoratuz amaitu nahiko lukeen.
Lyotard, 50-60ko urteetan ekintzaile politiko marxista izan bazen ere, 80koetan filosofo postmoderno ez marxista bilakatu zen. Sasoi hartan, marxismoak eta beste ideologia handi batzuek ekar zezaketen arrisku totalitariotik errotiko bereiztea adierazi zuen postmodernitateak. Harrokeriaren aurkako ihardukia ere izan zen. Lyotardek, Vattimok, Joxe Azurmendik zein Rubert de Ventósek hurbil eta eguneroko bizitzan ezagutu zituzten ekimen handiko ahohandiak eta listo erasokorrak, joera zutenak oinarrituegi zegoen hainbat pentsamolde (kristautasuna, ilustrazioa, idealismoa, marxismoa eta zientifismoa, besteak beste) egia bakar-oso gisa erabiltzeko. Honelaxe kontatu du Joxe Azurmendik:
“Zein egon ote da, denak gizon-emakumea hobetu behar horretan beti hain hisiaren hisiatua? Erraz imajina genezake, lehen eta gehien interesatuak mandarinak izan direla, menekoak txintxo-txintxo eta oso moralak nahi zituztenak, ezen ez teatro, arte, filosofia, erlijio haietan bere askatasun bidea oso noizbait bakarrik deskubritu ahal izan duen manupeko jende gaixoa. Eta problemarik gabe onartuko genuke, bai batek eta bai besteak haiek denak baliatu izan dituztela euren interesen alde, eta ez derrigor zilegitasunik gabe. Frankismoa da froga bat erlijio giza hobetzaile interesatu horrena. Erreakzioa kristautasun sozial(ista, marxista) militante bat izan zen, laster aldagoi antierlijiosoa bilakatu zena: Seminarioan ikasitako dotrina aristoteliko-tomista estriktotik, lagun batek esan ohi duenez, tomismo-leninismo are estriktoagora, gizakia eta gizadia guztiz hobetzeko -“salbatzeko”- asmo sendoz beti ere.” (“Azken egunak Gandiagarekin”, 91-92)
Ohar bedi Azurmendiren pasartean, ortodoxia batetik kontrakora betiko amorruari eutsiz igarotzeko ohituraren deskribapena ez ezik, postmodernitateari loturiko beste gai garrantzitsu bat ere ageri dela: Nietzschek ilustratuei, demokratei, sozialistei eta anarkistei leporatu zien gizakia hobetzeko mania. Aipatu modernoek kristau ideala hautsi zuten hautsi, baina aldi berean idealaren formari eutsi behar izan zioten: ezin mundua eta gizakia bere horretan onartu, eta proiektuen eta iraultzen bitartez mundu egokiago batera heltzeko bideak asmatu zituzten; Nietzscherentzat, ihesbide hutsak. Arbuio eta bikoizte horren aurka jo dute halaber postmodernoek.